МУ-ын Ерөнхийлөгчийн дэргэдэх “Иргэний Танхим”-ын анхны хэлэлцүүлэг “Хэвлэл Эрх Чөлөөний Тухай” хуулийн төслийн нээлттэй хэлэлцүүлэг 2010 оны нэгдүгээр сарын 12-нд болж өндөрлөлөө. Нээлттэй хэлэлцүүлэгт биеэр ирж оролцсон хүмүүсийн саналууд
1. П.Баярмагнай
За энэ боломжийг өгсөнд баярлалаа. Өнөөдөр хэвлэлийн эрх чөлөөний хуулийн төслийн тухай хэлэлцүүлэг учраас би олон юм нуршилгүйгээр хуулийн төсөлтэй холбоотой хэдэн зүйлийн саналуудыг хэлье гэж бодож байна. Энэ хууль анх бололвсруулагдаж эхэлсэн тэр чимээ гарснаас хойш олон нийтийн анхааралд өртсөн олон улсууд бас энэ төслийн санал шүүмжлэлүүд дэвшүүлсэн.
Дэвшүүлсэн санал
1. Эрх чөлөөг хангасан тунхаглал 1 хуудаст байна
2. Хэвлэлийн эрх чөлөөний гэдэг үгийн тайлбарыг анхаараачээ (Хэвлэл = хэвлэгдэж гардаг зүйл)
3. 3.1 Цахим хуудас гэж вэбсайтыг хэлж байгаа байх
4. Редакцийн оронд блог оруулах
5. 3.1.6 цахим хаяг гэж хаягаараа мэдээлэл цацахгүй учир өөр нэр өгөөчээ хаяг дотор өчнөөн мэдээлэл байгаа
6. 3.1.5 дээр байгаа хөтөлбөр уран бүтээл тэдгээрийг ивээн тэтгэх биш дэмжих гэж ойлгож байна
7. 3-р бүлгийн хэвлэлийн ёс зүй түүний хариуцлага гэдэг дээр хэвлэлийн ёс зүйн өөрийн зохицуулалтын байгууллага гэдэг нь модон орчуулга шиг сонсогдож байна
8. Ёс зүйн байгууллагыг төлөөлж байгаа 3 төлөөллийг эргэж харах нь зүйтэй болов уу гэж бодож байна
9. 9-р зүйл дээр байгаа дугаарын хариуцлагыг сонины редакц тэр сонины эзэн байна уу эсвэл сонины байгууллага, хэвлэл мэдээллийн байгууллага хариуцдаг болохоос биш зүгээр нэг дугаар хариуцдаг хариуцлагатай эрхлэгч юмуу хариуцлагатай сэтгүүлч хариуцдаг тогтолцоог эргэж харах нь зүйтэй болов уу гэж бодож байна.
10. 10.1 дээр байгаа хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл, сэтгүүлчийн мэргэжлийн чанартай холбогдуулан гэнээ сэтгүүлчийн мэргэжлийн чанар гэхийн оронд сэтгүүлчийн мэргэжлийн ур чадвар ч байдаг юмуу арай өөрөөр хэлбэл зүгээр болов уу
11. Цаашид нэр томъёоны асуудал дээр болоод өөрийн эх сурвалжийг хамгаалах, сэтгүүлчийн амь насыг хамгаалах тал дээр хүртэл бид нар хэд хэдэн заалтыг оруулах хэрэгтэй байх өнөөдөр сэтгүүлчийн мэргэжил улам илүү эрсдэлтэй болсоор байж байна тийм учраас бид нар өөрсдийгөө болоод өөрсдийнхөө үзэл бодлыг чөлөөтэй илэрхийлдэг үнэн үг хэлж байгаа иргэдийг олон нийтийн хэрэгслээр үгээ хэлж байгаа иргэдийг хамгаалах талаар ганц /мик хаагдсан/
2. Г.Гучин-Ес
Сайн байна уу? Мэргэжил нэгтэй коллегиуд ирсэн харагдаж байна. Ийм юм зохион байгуулж байгаа иргэний танхимын та бүхэнд талархаж байна. Мэргэжлийн энэ хууль гарч байгаа асуудлаар бол ганц хоёр үг хэлмээр санагдсанаа шууд хэлье гэж бодож байна. Өмнө хэлсэн Санжаасүрэн гуай болон сая хэлсэн Баярмагнайгийн хэлж байгаа асуудлуудтай санал нэг байгаа юм. Ер нь хууль гаргая гэхэд нилээн бодож байж нилээн судалгаатай нийгмийнхээ цаашдын хөгжлийг харж хийхгүй бол алдаа оноотой өгүүлбэрийн алдаатай монгол хэлзүй талаасаа ч гэх юмуу энэ нь сэтгүүлчдийн талаасаа ороодог эвгүй байдалд ордог энэнээс болж бид нар өөрсдөө эрх нь хязгаарлагддаг эрх нь, миний бодлоор бол манай 98 онд батлагдсан хууль бол маш сайн хууль тунхагийн чанартай гэдэг боловч энэ хуулийн одоо юугаар өнгөрсөн 10-аад жилд аягүй сайн явж ирлээ. Энэ дотор манай сэтгүүл зүй өөрөө хөгжиж байна нийгмийн хөгжлийн үнэлэмж хандлага өөрчлөгдөж байгаа энэ үед сэтгүүлзүйд ажиллаж байгаа уран бүтээлчид бүгд уран чадварын хувьд хөгжөөд алдаа оноогоо биеэрээ туулаад ирж байгаа үед би ерөнхийдөө хэрэв ийм үг үсэгтэй ийм агуулгатай хууль байх юм бол огт байхгүй нь дээрээ гэдгийг хэлэх гэж байгаа юм. Манайх тэртэй тэргүй монгол улс өөрөө дэлхийн хүний эрхийг хамгаалсан үг хэлэх хэвлэн нийтлэх эрхийг хамгаалсан маш олон төрлийн гэрээ хэлцэл фактууд тийм эрхзүйн актуудад нэгдэн орчихсон учраас бид нартаа тулгамдаж байгаа асуудлыг энүүгээр эргээгээд зохицуулаад яваад байж болохоор байгаа юм. Хэрэв энэ өнөөдөр төсөл дээр байгаа маркаараа энэ хууль байх юм бол энэ өөрөө үг үсэгний алдаа сая бүгд ярилаа би энд ч бас нэмж хэлмээр байна. Энд ойлгож байгаа редакцийг ойлгож байгаа энэний хариуцлагыг хүлээж байгаа юм нь хүртэл буруу байна гэж үзэж байгаа юм би өөрөө энэ хэвлэл мэдээллийн салбарт 24 жил ажиллаж байна. Би сурвалжлагчаас эхлээд ахлах редактор, ерөнхий редактор, зарим газар хариуцлагатай ажлуудыг нь хийж ирлээ. Бид нарын хараат бус чөлөөт байлгах гээд байгаа юм чинь өөрөө юу гэвэл яг сэтгүүлч сурвалжлагч яг энэ мэргэжлийг эзэмшиж байгаа юмаа. Энд ажиллаж байгаа энэ мэргэжлийг сонгоод ажиллаж байгаа энүүгээр ажиллаж байгаа хүмүүсийг өөрсдийнх нь боловсролыг түрүүн нэг дурдаад өнгөрсөн л дөө хааны академич гэнүү тэндээс гэтэл энэ дээр ний нуугүй хэлэхэд бид нар өөрсдөө бие даасан боловсролтой ур чадвартай туршлагатай нийгмийн одоо энэ өөрчлөлтийг ажигласан судалгаатай хүн бол ямар ч эзэн эрхлэгчид бид нар хараат байдаггүймаа. Хэрэв хараагаад ямар нэгэн байдлаар эдийн засгаар ч тэр одоо үзэл бодлоор ч тэр хавчиж хяхаад байвал хаяад л яв л даа өөрсдөө шинэ юм байгуулах хамтраад байгуул тусдаа хэлэх Монгол улсад харин өнөөдөр тэр дэлхийн хөгжөөд байгаа бид нарын жишээ авах дуртай тэр Америк ч гэнүү хаана ч гэнэ тэр есөн шидийн орноос чинь илүү сэтгүүлч бид нарын ажиллах орчин нөхцөл өнөөдрийн байдлаар эрх зүйн хувьд ч тэр эдийн засгийн хувьд ч тэр нээлттэй байгаа юмаа. Илүү чөлөөтэй бид нар байгаа. Тэр хүн гүтгэж байгаа хүн доромжилж байгаа хүн үнэхээр тийм хүнийг аваад ажиллуулж байгаа тэр редакц хэвлэл мэдээллийн байгууллага хариуцлага хүлээж байх ёстой. Бид нар дуртай хүн үгээ чөлөөтэй хэлэх чөлөөтэй ярина. Гэхдээ энд их бага хэмжээгээр цензүүр байх ёстой энэ дээр би бүр заавал нэг юм хэлмээр байна л даа.
Санал
3-р бүлгийн 7-р зүйл дээр байгаа юм. Энэ яг л нөгөө эх сурвалжаар нь нууцлах гэж асуудал энэ дээр хүртэл яг энэ одоо төсөвлөсөн төслөөр бол энэ маш их эгзэгтэй хэцүү санагдаж байгаа юм. Ингэж байгаа шдээ шүүх цагдаа прокурорт бид нар одоо эх сурвалжаа нууцлах эрхтэй, өнөөдөр бид нар эх сурвалжаа нууцалсны төлөө сэтгүүлч өөрөө буруудсан цөөхөн тохиолдол бий. Гэтэл Монгол Улсад ажиглаад үзэхээр энэ нь өөрсдөө сурвалжлагч нараасаа буруутай байдаг шд. Тэд нарт баримт байхгүй, нотлох юм байхгүй тиймгүй учраас нууцлана гэдгээрээ зөрдөг энэ чинь биднийг хүмүүжилтэй төлөвшилтэй энэ мэргэжил сэтгүүлзүйн салбараа ойлгож байгаатай эргээд холбоотой байдаг хувь хүнтэйгээ тэр редакцид нь холбоотой болдог байхгүй юу. Тэгэхээр энэ дээр бүр яаж байгаа шдээ илчилэхээс татгалзсаны төлөө буруутгаж, шалгаж, шийтгэх ёсгүй гэж санаатайгаар битгий хэл санамсаргүйгээр яацан хүнийг шийтгэхгүй байж болж магадгүй л юмдаа. Гэхдээ энэ чинь өнөөдөр биднийг энэ заалтаараа өөрсдөө эргээд тэр улс төр бизнесийн бүлэглэлийн гарт ороод байгаа шд. Мөн үүнтэй холбоотой тэр зар сурталчилгааны асуудал байна тээ тэрийг бид нар ялгаж салгаж ойлгох ёстой. Үүний оронд бид нар хуулинд зүгээр сэтгүүлчдийн төдийгүй иргэний мэдэх эрхийг хамгаалсан дэмжсэн тийм хуулиуд байвал яасан юм бэ? Үндсэн 98 оны хуультай зохицуулаад за баярлалаа.
3. Д.Хархүү
Би нийгмийн аудиотын байгууллагын ахлах шинжээч Хархүү гэдэг хэвлэл мэдээллийн байгууллагын энэ эрх чөлөөний тухай хэвлэлийн эрх чөлөөний тухай хууль 1998 онд батлагдаж гарсан. 1998 онд батлагдсан хэвлэлийн эрх чөлөөний тухай хуулиар Америкийн нэгдсэн улсын үндсэн хуулинд орсон өөрчлөлтийг үндэслэж хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн чөлөөт байдлыг хязгаарласан хууль гаргахыг хориглосон ийм заалтыг 1998 оны хуулиар бол олгосон. Тэгээд төрөөс хяналт тогтоохыг хориглох, хяналт тогтоох байгууллагыг санхүүжүүлэхийг хориглох энэ заалтуудыг оруулсан энэ хууль өнөөдрийг хүртэл үйлчилж иржээ. Гэхдээ хэвлэл мэдээллийн байгууллагаа өнөөдөр бид иргэний байр суурьнаас одоо харж үзэхийн бол хэвлэл мэдээллийн байгууллага нь 4 дэх засаглал гээд өөрсдийгөө нэрлэдэг боловч 4 дэх засаглал биш харин тэр 1,2,3,4 дахь засаглалдаа үйлчилдэг үйлчилгээний байгууллагууд болж хувирсан байнаа гэж ингэж харагдаж байгаа юм. Хэвлэл мэдээллийн байгууллага тулгамдсан асуудлаа бол өөрсдөө шийдэх дотоод хүч тийм механизм байхгүй байгаа юм. Монголын сэтгүүлчдийн нэгдсэн эвлэл гэж ийм байгууллага байна сэтгүүлчдийн байгууллага гэхээсээ хэвлэл мэдээллийн байгууллагын эздийн байгууллагын шинж төлөвийг илүү шингээсэн нэг үгээр хэлбэл манай сэтгүүлзүйд хэвлэлийн эрх чөлөөг хэвлэл мэдээллийн байгууллагын халаасанд байж өнөөдөр хэвлэл мэдээллийн эздийн карманаас цухуйж чадахгүй байна үзэж ойлгогдохоор байна. Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд төр засаг, улс төрийн намуудын үргэлжлэл байхаа болимоор юм. Тэднийг дэмждэг тэдний дуу хоолойг улам хүчтэй болгодог ийм л хэрэгсэл болсон байна өнөөдөр манай хэвлэл мэдээллийн байгууллагууд. Энэ хэлэлцүүлгийг бид зарим талдаа янз бүрээр ойлгож байна. Зүгээр нэг тийм нийтийн шүүмжлэл өрнүүлэх маягаар явагдаж байгаа ч юм шиг. Ер нь зохион байгуулалттай цаашид яамаар юм. Уг нь энэний хуулийг хэлэлцсэн бол санк санкцаар нь гэдэг юмуу зүйл ангиар нь ч юмуу санал аваад явбал ямар байх юм бол гэсэн ийм бодол байна. Ингээд хуулийнхаа дагуу зарим нэг санал хэлье.
Санал
6.1 дээр төрийн байгууллага өөрийн мэдэлд хэвлэл мэдээллийн байгууллагатай байхыг хориглоно гэж заасан байдаг. Өнөөдөр бүх аймгуудад, нийслэл Улаанбаатар хотод ч гэсэн өөийн хэвлэл мэдээлэл сонин сэтгүүлүүдтэй байж байгаа. Энийг хориглож ч болно. Бүгдийг алга болгож болно. Гэтэл Хархүү гэдэг нөхөр сонин байгуулахтай зэрэг аймгийн тамгын газрын даргатай яриад гэрээ хийгээд тэрнээс бүх санхүүжилтээ аваад нөгөө даргыг сурталчлах хэлбэр дараа нь гарч ирж байгаа юм. Өөрийн мэдэлд байдаггүй Хархүүгийн сонин мөртлөө аймгийн даргыг рекламддаг ийм телевизор, сонин байдаг. Үүнийг одоо ийм зүйлд яаж зохицуулахыг тусгамаар юм гэж санагдаж байна.
6.2 дээр төрийн байгууллага өдөр тутмын ажиллагаатай холбоотой болон түүнд хадгалагдаж байгаа мэдээллийг ямарч сонирхсон этгээдэд өгөх хууль дүрэм журмыг төрийн байгууллага гаргах үүрэгтэй гээд заасан байгаа юм. Түрүүчийн хуулиар ч ийм юм байсан. Байгууллагууд нууцын жагсаалт гэдэг юм өөрсдөө гаргадаг, өөрсдөө баталдаг. нууцын жагсаалтаа бас нууцдаа оруулдаг очоод танай нууцын жагсаалтанд юу байдаг вэ? Гэхээр тэр нууц гээд үзүүлдэггүй. Ийм маягаар юмнууд байдаг. Энэ үүргийг хэрэв биелүүлэхгүй бол яах юм бэ гэдгийг хуулинд тэгнэ, ингэнэ гэсэн хариуцлагын тогтолцоо байхгүй байна. Манай бусад хуулиудад энийг биелүүлэхгүй бол хорино, шийтгэнэ, цагдана , торгоно гээд байж байдаг. Энд бол тийм юм байхгүй зүгээр үүрэгтэй гэсэн үг байж байгаа нь энийг үзүүл яасан юм бэ гэсэн ийм юм байна.
Саяын тэр хүмүүс ярьж байна 7.1 дээр мэдээллийн эх сурвалжаа илчлэхээс татгалзсаны төлөө, буруутгаж шалгаж шийтгэх ёсгүй гэдэг дээр хэвлэл мэдээллийн байгууллагуудыг л оруулсан байгаа юм. Хэрэв иргэн Хархүү мэдээлэл олж аваад сонинд тавиад шалгах болохоор би сурвалжлагч биш учраас эх үүсвэрээ илчлэх шаардлагатай юмуу гэдэг нь энэ дээр иргэн гэдэг асуудал нь ороогүй зөвхөн сэтгүүлч, редактор нар үндсэн эх сурвалжаа нууж хэлэхгүй байж болно гээд заасан байдаг. Энэ дээр иргэний мэдээллийг яах ёстой юм бэ, иргэн санал бодлоо тавьсан гэвэл яах ёстой вэ гэдгийг тавимаар санагдаж байгаа юм.
Энэ 7.2 дээр байгаа нийтлэгдээгүй мэдээлэл гэдэг нь 7.2 дээр тавигдсан байгаа юм. Уг нь энэ нь хуулийнхаа эрэмбээр хуулийн нэр томъёо гэсэн заалтад нийтлэгдээгүй мэдээлэл гэсэн юмыг тайлбарласан байгаа юм нийтлэгдээгүй мэдээлэл гэж юу юм бэ гэж хойноо оруулсан байна. Энэ нь нийтлэгдээгүй мэдээлэл 3-р зүйлд юмуу хуулийн нэр томъёон дээр очиж тавигдвал зүйтэй юм гэж бодогдож байна.
4. Ц.Байгалмаа
Юуны өмнө иргэний танхимыг ажиллуулж байгаа ерөнхийлөгч болон түүний ажлын албаныханд баярлалаа. Энэ хэвлэлийн эрх чөлөөний хуулийн талаар би товч хэдэн саналаа хэлье: .
Санал
Энэ хэвлэлийн эрх чөлөөний хуулийг эргээд ингээд харахаар , уг нь бол хүний үг хэлэх үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх үндсэн хуулинд заасан эрхийг баталгаажуулж байгаа гэдгээ ойлгож байгаа. Баталгаажуулсан энэ хууль гаргахыг зорьж байгаа гэж ойлгож байгаа. Гэхдээ энэ хуулийг харахаар эхлээд хүний үг хэлэх үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх эрхийн талаар заалт орж байснаа сүүлдээ ерөөсөө дандаа сэтгүүлчдэд хамааралтай юм шиг ийм хууль болсон байна. Энэ хуулинд одоо хүний үг хэлэх, үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх эрхийг баталгаажуулаад түрүүнд миний өмнө үг хэлсэн Хархүү гуай хэлсэн: хүн үзэл бодлоо илэрхийлсэнийхээ төлөө эрүүгийн хэрэгт холбогдуулан шалгаж болохгүй гэсэн заалтыг оруулах ёстой. Энд бол зөвхөн сэтгүүлчид оруулсан байгаа.
Мөн мэдээлэл олж авах эрхийн талаар энэ хуулинд дурдах нь зүйтэй гэж үзэж байна . Яагаад гэхээр энэ хууль бол тунхаглалын чанартай заалтуудыг түлхүү оруулахгүй бол өнөөдөр монголын улс төрчид, монголын сэтгүүлчид өөрсдийн ёс зүйгээрээ энийгээ зохицуулаад явж чаддаггүй. Ж/нь: сэтгүүлчид төрийн байгууллагад хандаад мэдээлэл авах гэж хандахаар төрийн байгууллага нь мэдээлэл өгдөггүй. Тэгэхээр төрийн байгууллага өөрийн явуулж байгаа үйл ажиллагааны талаар үнэн зөв мэдээлэл өгөх үүрэгтэй гэсэн энэ заалтыг энэ хуулинд оруулж өгвөл яасан юм бэ. Сэтгүүлчид тэдний үүдийг сахиад л байдаг мэдээллээ ерөөсөө өгдөггүй. Гэтэл тэр төрийн байгууллага тодорхой эрхэлсэн үйл ажиллагаатай, тодорхой чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж байдаг байгууллага боловч яг тэр асуудлаар нь мэдээлэл авах гэхээр мэдээллээ өгдөггүй.
Дараагийн нэг санал бол энэ хуулийн 8-р зүйлийн 8.1-д хэвлэлийн ёс зүй өөрийн зохицуулалтын байгууллага байгуулж болох энд мэдээллийн хэрэгслийн эзэд болон сэтгүүлчид, олон нийт орохоор тусгасан байна. Энэ ёс зүй өөрийн зохицуулалтын байгууллагад хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн эзэд орох ямар ч шаардлагагүй гэж би бодож байгаа. Яагаад гэхээр тэр хүмүүс хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийг байгуулах санхүүжилтыг гаргасан болохоос биш сэтгүүлчдийн мэдээллийг цензүүрдэж хаах тийм эрх мэдэлтэй хүмүүс биш. Тэгэхээр хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн эздийг өөрийн зохицуулалтын байгууллагад оруулах шаардлагагүй. Оруулснаараа энэ хүмүүс өөрсдийнхөө ашиг сонирхолд хөтлөгдөөд сэтгүүлчийг дарамтлах ийм боломжийг олгоно гэж би үзэж байна.
Мөн энэ хуулинд төлбөртэй нийтлэлийг зар сурталчилгаа гэсэн нэр томъёогоор оруулсан байна лээ. Тэгэхээр зар сурталчилгаа гэсэн нэр томъёогоор оруулах нь учир дутагдалтай гэж би бодож байна. Яагаад гэвэл зар сурталчилгааны чанартай мэдээлэл ч гэх юмуу тийм байдлаар тодруулж өгөх нь зүйтэй гэж үзэж байна. Зар сурталчилгаа гэхээр хүмүүсийн толгойд реклам л гэсэн ойлголт төрнө. Зар сурталчилгааны чанартай мэдээлэл, нийтлэл, нэвтрүүлэг гэсэн нэр томъёог оруулж өгвөл яасан юм бэ?
Мөн энэ хуулиар хэвлэн мэдээллэх хэвлэлийн эрх чөлөөний эрхийг олгохын зэрэгцээ хариуцлага хүлээлгэх ёстой гэж үзэж байна. Би зөвхөн энэ 5 хуудас хуулийн төсөл биш энэ хуультай холбогдуулаад бүх төрлийн хуульд өөрчлөлтүүд заалтууд орно. Энэ хууль бол бусад энэ хуулинд нийцүүлж гаргасан хууль тогтоомжуудаас бүрдэнэ. Тэгэхээр энэ хууль тогтоомжуудад хэвлэл мэдээллийн байгууллагын ажилтнууд мөнгөнд хөтлөгдөж, худалдагдаж, захиалгаар гүтгэлгийн чанартай мэдээлэл, нэвтрүүлэг хийдэг. Тэгэхээр ийм гүтгэлгийн чанартай нэвтрүүлэг хийсэн тохиолдолд тэр сэтгүүлчид ямар хариуцлага хүлээлгэх вэ? хэвлэл мэдээллийн байгууллагуудад ямар хариуцлага хүлээлгэх вэ? эрхийг нь хасах уу яах вэ гэдгийг энэ хуулинд тодорхой тусгах шаардлагатай гэж үзэж байнаа. Мөн энэ хуультай холбогдуулан хууль тогтоомжуудад тодорхой заалтууд орох ёстой. Би өөрөө хуульч өмгөөлөгч хүн. “Өмгөөллөийн тухай” хуулийн 12,3,6-д нэг ийм инээдтэй заалт байдаг юмаа. Өмгөөлөгчийн үүрэг гэдэгт: Үйлчлүүлэгчийн гэм буруу нотлогдсон эсвэл нотлогдохгүй байгаа талаар нийтэд мэдээлэхгүй байх.....” гэсэн ийм инээдтэй заалт байдаг. Мэдээж өмгөөлөгч хүн өөрийнхөө үйлчлүүлэгчийн гэм бурууг нотлогдож байгаа талаар мэдээлэл хийхгүй гэдэг нь ойлгомжтой. Тэгэхээр нотлогдохгүй байгаа талаар нийтэд мэдээлэхгүй байх гэсэн,,, ийм инээдтэй заалт байдаг. Бид зарим үед ..............
5. Л.Энхтүвшин
Өглөөний амгаланг айлтгая.
Энэ хэлэлцүүлэгт 1-рт сэтгүүлчдэд хандсан нэг хэлэх үг байна. Миний бие Эксперанто Хэлний Олон Улсын Академийн ерөнхийлөгчөөр ажиллаж байна.
Олон улсын хэл соёл, шинжлэх ухааныг хөгжүүлэхийн төлөө бор зүрхээрээ олон жил иргэний нийгмийг байгуулахаар ажилласан. Гэтэл сүүлийн үед манай сэтгүүлчид анхаарах юм байна.
Хэл соёлоо сонирхолтой нь муу, БСШУЯам ч бас анхаарах хэрэгтэй. Яагаад гэвэл олон улсын хэл соёлыг хуульчлаагүй ч гэсэн үүнийг бол одоо боловсрол, соёл, шинжлэх ухаан, хэвлэл мэдээллийн байгууллагууд анхаарч зөв бичиж ялангуяа монгол хэл соёлоо, сэтгүүл зүйтэйгээ хэвлэл мэдээллийнхээ радио, телевиз, сонин сэтгүүлтэй бол байнга нягт хамт ажиллаж, бичиж хэвлэл мэдээллээр бол зөв цацаж ингэж хамтран ажиллах шаардлагатай байдаг.
Тэгэхлээр энэ бусад бүлэг юманд бол би бичгээр хэлээд яагаад өгье. Гол санал бол иймэрхүү саналтай л байна даа.
6.О.Энхжавхлан
Энэ танхимд хүрэлцэн ирсэн та бүхэнд баярлалаа.
Би 3 асуудлаар саналаа хэлье гэж бодлоо.
Санал
1-рт Түрүүн 7.1- д дурьдагдсан “Мэдээллийн эх сурвалжаа нууцлах эрхийн тухай” хэд хэдэн хүн ярилаа байх хэрэгтэй юу, шаардлагагүй,,, гэх саналууд гарч байна.
Яг амьдрал дээр гардаг зовж нэг мэдээлэл олоод, магадгүй үнэн бодитой мэдээлэл олоод сенсаац мэдээлэл олоод тавьсныхаа төлөө энииг хаанаас олсон, хэн тавиулсан ч гэдэг юмуу чи хэнээс авсан гэх мэт дарамт шахалтанд өртөх магадлал их байдаг учраас мэдээллийн эх сурвалжаа нууцлах эрхийг зайлшгүй хуульчилж өгөх шаардлагатай.
2-рт 8,3-р заалттай холбогдуулаад “хэвлэлийн ёс зүйн зохицуулалтын байгууллагад, сэтгүүлчид өөрийнхээ нийтэлсэн цацсан мэдээллийн үнэн бодитойг нотлох боломж олгох заалтыг оруулж өгөх ёстой гэж үзэж байна.
Яагаад гэхээр 8,3 дахь заалт дээрээс чиглэсэн шинжтэй ,,, тухайн сэтгүүлч буруу бол тэгнэ, эвлэрэлийн уулзалт зохион байгуулна дандаа ингээд нэг талаас хандсан байгаа болохоос яг дор гардан ажилладаг сэтгүүлчийн эрх ашгийг хамгаалсан, магадгүй тэр сэтгүүлчийг өмгөөлөх боломж өөрийгээ өмгөөлөх өөрийнхээ үнэн бодитой баримтыг нотлох боломжийг нь олгох ёстой. Энийг бол заалт болгоод оруулах ёстой.
3-рт
Өнөөдөр сэтгүүлзүйд шинээр хүчтэй түрж хөгжиж байгаа салбар бол цахим сэтгүүл зүй юм.
Өдөрт 4000 блог шинээр нээгдэж төдий тооны вэб сайтууд ажиллаж байгаа нөхцөлд цахим хуудсуудад тавигдсан мэдээллийн үнэн бодитой байдалд бид анхаарахаас өөр аргагүй байна. Цахим хуудсанд тавигдсан /хаанаас ч юм орсон/ мэдээллийн үнэн бодитой байдлыг хэн хариуцах вэ? гэдэг бол өөрөө анхаарал татсан асуудал юм. Хэрвээ энэ /худлаа/ мэдээллүүдээс болоод сэтгэл санааны болон эд материалын янз бүрийн гэм хохиролд учирсан тохиолдолд хариуцлагыг нь хэн хүлээх вэ гэдгийг бодмоор л байгаа юм. Цахим хуудсын эзэд үү? эсвэл тэр цахим хуудсыг эрхэлж гаргаж байгаа редакци уу? Эсвэл тухайн өдөр тухайн мэдээллийг нягталж оруулж байсан редактор нь уу? Эсвэл дэлхийн хаана ч юм санаатай болон санамсаргүйгээр тэр гүтгэлэг мэдээллийг оруулж байгаа магадгүй зарим үед хүний хувийн нууцад халдсан хүний эрх чөлөөг доромжилсон, гүтгэсэн тэр мэдээлэл оруулж байгаа хүн хариуцах уу гэдэг нь их сонин байгаа юм.
Тэгэхээр цахим хуудсанд оруулах мэдээлэлтэй холбоотой тусгай журам гаргах шаардлагатай болов уу гэж бодож байна. Мэдээлэл олж авах эрхийг нь энэ хуулиар баталгаажуулж болох юм, цахим хуудастай холбогдуулан тусгай журам, үйл ажиллагаатай нь холбогдуулан бүр нарийн зохицуулалт хэрэгтэй болов уу гэж бодож байна.
Цахим хуудсанд хаанаас орж ирж байгаа нь мэдэгдэхгүй байгаа энэ мэдээллүүдээс үүдээд нэрээ дурьдахаас татгалзсан эх сурвалж гэдэг ойлголт гарч ирнэ.
Нэрээ дурьдахаас татгалзсан эх сурвалж гэдгийг бол ашиглахгүй гээд хориглох нь хаашаа юм. Хэдийгээр нэрээ дурьдахаас татгалзаж байгаа боловч тэр хүний өгч байгаа дамжуулж байгаа мэдээлэл үнэн бодитой байх магадлалтайг үгүйсгэхгүй.
Нэрээ дурьдахаас татгалзаж байгаа эх сурвалжийн мэдээллийг ашиглах уу? Үгүй юу?
Хэрвээ ашиглах бол яаж ашиглах вэ? Ямар хэмжээнд байхав гэдгийг энэ хуулийн төслийн 4,2 –р заалтад заасан байгаа. Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд өөрийнхөө дотоод бодлогоороо зохицуулж байх хэрэгтэй болов уу? гэсэн саналтай байна.
Анхаарал тавьсанд баярлалаа
7. М.Зулькафил
Энэ хуульд 4 шинэ зүйл байна. Урьд нь ХМХ-ийн тухай 2 бие даасан хууль байгаа. 1998 оны хууль, 2005 оны Олон Нийтийн Радио Телевизийн Тухай хууль. Түүнээс гадна манай улсад үйлчилж байгаа 450 гаруй хуулийн 94-т нь хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн тухай тодорхой ямар нэгэн заалтууд орсон байдаг.
Ямар ямар заалтууд шинэ вэ? гэхээр
4.2-ийн Хэвлэл мэдээллийн хараат бус байдлыг хангах тухай заалт
6,2-ийн Төрийн байгууллагын мэдээллийг нээлттэй болгох
7.1-ийн Мэдээллийн эх сурвалжаа нууцлах
8.1 –ийн Хэвлэлийн ёс зүйн өөрийн зохицуулалтын байгууллагыг байгуулах заалт тус тус шинэ байна.
Ийм учраас урьд өмнөх хуулиудаас нилээд дэвшилттэй байсан учраас энэ хуулийн ерөнхий үзэл баримтлалыг дэмжиж байна.
Гэхдээ боловсронгуй болгох шаардлагатай маш олон зүйл байна. Ёс зүйн Хороо ч юм у зөвлөл юм уу, нэр нь гол биш.
Энэ байгууллага бол төрийн байгууллагаас хараат бус хэвлэл
Мэдээллийн байгууллагаас хараат бие даасан байгууллага байдаг юм.
Ийм учраас 8,1 –ийг үлдээгээд өөрөөр хэлбэл ийм байгууллага байж болноо гэдгийг үлдээгээд тэрний дотоод журмын шинжтэй бүх заалтуудыг хасах хэрэгтэй. Яагаад гэвэл хэвлэл мэдээллийн байгууллагуудын дэлхий нийтийн жишгийг харахад Ёс зүйн хороо буюу Ёс зүйн зөвлөл гэдэг маань өөрөө бие даасан журам дүрэмтэй түүгээрээ бүх үйл ажиллагаагаа зохицуулаад явдаг. Тийм учраас дүрмийн ч шинжтэй журмын ч шинжтэй маш жижиг зүйлүүд орсон байгаа юм аа. 8.2, 8.3, 10 бүлгийг бүхэлдээ хасах хэрэгтэй.
Ажлын хэсэг цаашдаа анхаарах хэрэгтэй.
Хэрвээ Ёс зүйн Зөвлөл юмуу байгууллагыг хуульд тусгасан байвал тэдний хийх ажил хариуцлагыг хуулинд тодорхой зааж өгөх хэрэгтэй. Энд Ёс Зүйн Хорооны хийх ажил нь тодорхой бус байна. Сануулга өгөх, албадан сургалтанд хамрагдах, судалгаа хийх гэх мэт уучлаарай судалгаа хийх ажлыг хуулиар хэзээ ч зохицуулдаггүй юмаа. Үүнээс гадна түрүүн олон хүн хэллээ Санжаасүрэн гуай хэллээ, Төмөрбаатар хэллээ, Энхжавхлан хэллээ, бас Баярмагнай хэллээ, эдгээр хүмүүсийн хэлж байгаа нэг санаа нь юу юм бэ гэхээр энэ дотор хариуцлагын асуудал бүдэг байна. Ерөөсөө тэр хэвлэл мэдээллийн байгууллага ямар нэгэн алдаа мадаг гаргах, юу хийх юм бэ, ямар хариуцлага хүлээх ёстой юм бэ? Хариуцлагын асуудал бол өөр хуулиудад бол Хархүү гуай түрүүн хэллээ л дээ өөр хуулиудад маш тодорхой байдаг мөртлөө энэ дотор бол ерөөсөө огт байдаггүймаа за тэндээс гадна 9.2 9.3 9.4 9.5 гэсэн заалтууд хоорондоо хутгалдсан бөөрөнхийлсөн ойлгомж муутай хэн нь хариуцлага хүлээх гээд байгаан тодорхой бус байна. Нэг газар нь ерөнхий редактор нөгөөдөх нь дугаар хариуцсан хүн, нөгөөдөх нь тэр рекламыг өгч байгаа захиалж байгаа байгууллага нь, нөгөөдөх нь рекламыг хийж байгаа хүн нь гэх мэт маш олон хүн хариуцлага хүлээдэг юм шиг тодорхой бус эргээд хэрвээ түрүүн Гучин-Ес хэллээ ийм хууль батлагдчих юм бол маргааш хэн нь хариуцлага хүлээх үү? Яахуу гэдэг асуудал бол маш хүндрэлтэй болох юмаа. Энийг бол бид анхаарах ёстой юмаа. Өөр нэг сүүлийн үед бол та бүхэн нэг юм анхаарч байгаа биздээ манай оронд бол хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн төвлөрөл бол явагдаж байгаа. Тэгэхээр дэлхий дахинд нэг хүний гаралтай юмуу нэг байгууллага хичнээн хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн хэдэн хувь нь байх ёстой вэ гэдгийг хуулиар зохицуулж өгсөн байдаг. Тийм учраас бид энийг хэрвээ одоо бүртгэх дээр процесс бүх юмыг энд тусгаж өгсөн байвал энийг бол анхаарах хэрэгтэй юм. Тэндээс гадна дараагийн нэг чухал заалт маань өнөөдөр гадаадын хөрөнгө оруулалттай радио, телевиз, хэвлэл мэдээллийн байгууллага манайд бол асар их хэмжээгээр орж ирж байгаа, хэрвээ ийм юм бол цаашдаа мэдээжийн хэрэг сэтгүүл зүйн хөгжлийг дагаад энэ процесс бол нэмэгдэнэ. Тийм учраас энийг хичнээн хувийг гадаадын хөрөнгө оруулалттай байх ёстой юм бэ тэр? Энийг тодорхой хэмжээгээр анхаарах ёстой зүйлийн нэг. 100% хөрөнгө оруулалттай байх уу? 50% байх уу? 25% байхуу? Жишээлбэл : дэлхий дахинд бол хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл ерөөсөө 25 хувиас хэтэрдэггүй байхгүй юу олон хувь бол тийм учраас энийг бид анхаарч энэ хуульд тодорхой хэмжээгээр нэмэлт заалтыг суулгаж өгвөл яасан юм бэ гэсэн заалт байгаа юм. Тэндээс гадна миний олж харснаар зарим нэр томъёо нь бол их буруу тодорхойлсноос гадна 20 гаруй найруулга зүйн болон үг үсгийн алдаа байна. Жишээ нь: Мэдээллийн хэрэгслэл гэж нэг газарт байна, нэг газарт мэдээллийн хэрэгсэл гэж бичсэн байдаг, нөгөө газарт жишээлбэл тухайн дугаарыг хариуцсан хариуцлагатай ажилтан хариуцлага хүлээнэ гэж бичсэн байгаа. Тэгэхлээр хариуцлагагүй хүнээр бас тэр дугаарыг хариуцуулж болох юм байна шдээ. Тэндээс гадна 9.6-д бол насанд хүрсэн байх ёстой гэж ямар ч хэвлэл мэдээллийн байгууллага өнөөдөр насанд хүрээгүй хүнийг ажилд авдаггүй юм. Тэр хүн бол хариуцлагатай болоод тодорхой хэмжээгээр насанд хүрсэн болоод тэр хэвлэл мэдээллийн байгууллагад ажиллаж байгаа юмаа. Тийм учраас ийм илүү дутуу юм хийсний оронд тэр үзэл баримтлалын шинжтэй түрүүн бол цахим хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн тухай бол Энхжавхлан маш чухал санааг хэлсэн ийм зүйлүүдийг энд суулгаж. . .
8. Н.Баасанжав
Сая голдуу хүмүүс дүгнээд хэлж байна л даа хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөөний хууль гэж нэрээ бол хүний хэвлэн нийтлэх мэдээллийн хэрэгслээр үг хэлэх хэвлэн нийтлэх эрх чөлөөг баталгаажуулах хууль гэж гарах байх л даа. Доор нь байж л байна лээ л дээ тэгэхдээ би арай нэг өөр өнцгөөс нь хэд хэдэн зүйлийн санааг хэлье гэсэн. Ер нь хэвлэл мэдээллийн хууль бол их түргэн түүхий байгаа зүгээр энийг сайжруулах гэж л ингэж хэлэлцэж байгаа гэж би ойлгож байна. Ер нь миний бодлоор бол Оюунгэрэл минь хэд хэдэн төсөл уралдуулбал ач холбогдолтой байхаа гэж бодож байна. Ер нь Японд тэгдэг шдээ хэд хэдэн төслийг уралдуулаад тэндээсээ шалгаруулж гаргах нь яагаад гэвэл энэ хэвлэл мэдээллийн хуулинд миний санал тийм байна энэний санал ийм байна гээд тэгэхээр энэ хууль ерөөсөө нэг нөхөөс маягтай болж ирдэг. Хүний дээлийг ер нь тийм юм нь тэр болсонгүй өөрөө нэг бодож хийсэн байдаг л даа. Тэрийг нөгөө талын хүмүүс бодож санаснаа энэнд оруулаач гэхээр манай хууль нэг иймэрхүү байдалтай гарч ирж байгаа. За тэгэхээр ер нь түрүүн хэллээ оюуны багтаамж сайтай байх хэрэгтэй байна л даа энэ хууль. Оюуны багтаамжаар бол их муутай ер нь Монголчууд чинь оюуны багтаамжаараа олон улсын хойгуурт орж явж байгаа шдээ тэгэхээр энэ хуулиа чамбай болгохын тулд хэлэлцүүлж байгаа гэж ойлгож байгаа. Тэгээд би энд бас нэг хэд хэдэн санал хэлье л дээ.
Санал
Сая бол сэтгүүлчдийн хариуцлагагүй байдлын талаар хүмүүс голдуу ярилаа одоо сая 25 суваг телевизийн Пүрэвхүү бол энэ зун нүхтэд барьж байгаа байшингийн талаар нилээн тодорхой мэдээлэл өгч байсан л даа дараа нь өдрийн сонин дээр бас тэр байшингуудын талаар зургийг нь гаргасан байсан гэтэл дараа нь одоо Нямдорж гарч ирээд надад нүхтэд байшин байтугай банз ч байхгүй ээ гэж. Ер нь манай байдал бол ийм болж байгаа байхгүй юу тэгэхээр хүмүүсийн юу гэж ярина тэрний ач холбогдол гэж ерөөсөө байхгүй. Тэрний мөрөөр арга хэмжээ авдаг гэж байхгүй. Одоо 2 жилийн өмнө Японы сангийн сайд олон улсын хурал дээр согтуу байж байхад нь буцаад ирэхэд нь арга хэмжээ аваад ажлаас нь халж байсан шд. Монголд бол ерөөсөө тийм юм байхгүй юм чинь ямар ч хууль, юу ч гэж хэлээд, ямар ч ач холбогдолгүй тэгэхээр энэ хууль л энэнд л зориулагдсан энэнд л хариу өгсөн хууль байх ёстой. Хамгийн гол нь ингэж байж байж л 4 дэх засаглалынхаа үүргийг гүйцэтгэнээ гэж бодож байна. Тэгээд энэ дээр бол Хархүү ярилаа л даа ер нь олон нийтийн шүүмжлэл маягтай болчихож байгаа байхгүй юу энэ нь энэ хуулиар тойруулж хэд хэдэн хуулийн мэргэжлийн хэллэгээр хооронд нь маргалдуулах ч байдаг юмуу уралдуулах ч байдаг юмуу ийм хэлбэрийн юм тус тусад нь зохион байгуулбал ач холбогдолтой болно гэж бодож байна. Ерөөсөө манайд бол сонирхлын зөрчилтэй хүмүүс энд санал өгдөг тэгээд дандаа өөрийнхөө өнцгөөс хараад тэрнийгээ энэндээ хийчихдэг тэгээд дараа нь энэ ямар ч нэмэр байхгүй тэгээд 300 хуулин дээр дахиад нэг 304 дэх хууль болж л одоо нэмэгдэх ийм л юм болох тийшээ яваад байна л даа. Энийг сайжруулах талаар арга хэмжээ авах нь чухал байнаа гэж хэлмээр байнаа. За тэгээд энэ хүмүүсийн энэ сэтгүүлч сурвалжлагчдын талаар л нилээд их шүүмжлэлтэй хандаж байх шиг байна. Тэр хандах нь яах вэ хуулиндаа л энийг ямар ямар зарчим заалтууд оруулах вэ гэдэг нь л чухал болохоос биш бид нар бол энэ нийтийн хэлэлцүүлгээр энэ дээр санаанууд л өгч байгаа болохоос тэгээд түрүүн Давааням ч ярилаа даа ер нь төрийн бодлогыг бол үнэхээр гүн ухаан тэр оюуны багтаамжтай зүйлээр боловсруулаад тэрнийгээ хэрэгжүүлэх арга нь энэ хууль байдаг. Амьдрал дээр хэрэгжүүлэх арга нь. Эрдэнэбатын хэлж байгаа энэ гурван нэр томъёо, гурван үзэл баримтлал бол их чухал санаанууд л байна л даа шинээр орсон, сая сүүлийн хүн ч хэлчихлээ. Энийгээ бол хэд хэдэн төсөл уралдуулбал та нарт их ач холбогдолтой байхаа гэж байнаа.
9. Д.Янсанжав
Энэ өдрийн амгаланг эрж байна.
Хуулийн төсөл ерөнхийдөө хуулийн хэлбэрт арай ороогүй юм шиг ажиглагдаж байна, хуулиа уншаад байхаар. Би хэд хэдэн хууль анхдагч болж боловсруулж явсан. Жишээлбэл банкны анхны хуулийг 1990-ээд онд боловсруулж байсан. Их хэцүү юм байна лээ хуулийг анх эхэлж хийхэд. Тэгэхэд яасан гэхээр ийм юм гарч ирсэн. Хууль гарахын өмнө Бямбасүрэн дарга, халзан Ганболд нар нийлж нэг дүрэм Арилжааны Банкны тухай гаргасан юм. Аж ахйн банк гээд нэрийг нь өгчихсөн байсан.
Тэгээд хууль гараад ирсэн чинь аж ахуйн банк гээд нэрлэсэн байсан. Тэгэхээр нэр томъёо тэгэхлээр мэргэжлийн хүмүүс хоорондоо маргалдаад гаргаж чаддаггүй. Захиргаадалт явагдаад байдаг. Тэгэхээр би өнөөдөр нэр томъёоны тухай ярих гэсийн. Редакцийн тухай л даа. 9 дүгээр зүйл 6 заалттай тэд нар дээр бүгд редакц гээд орчихсон. Редакц гэж байгууллага юмуу юу юм бэ сайн ойлгогдохгүй байна. Цаашдаа нэр томъёоны мэргэжлийн хүмүүстэй холбогдож монголчилбол зүгээр байх. Хэвшүүлээд монгол дээр буулгавал зүгээр байхаа. Та нарт нэмэр болох үүднээс ингэж хэлж байгаа юм, уучлаарай.
Үүнд анхаарч ярьж хэлэх юм их байна. Түрүүн хүмүүс ярьж байна л даа. Их зөв ярьж байна, би санал нэгтэй байна. 9 бүхэлдээ хариуцлага. Дугаарыг эрхлэн гаргасан хүн. Дугаарыг эрхлэн гаргасан хүн, удирдах дээд албан байгууллага, зохиолч буруутай л гэнэ. Тэгээд бүгд буруутай болох юмуу. Хуулиар ороод бурууг тогтооход бүгд буруутай болох юмуу? Энийг сайн бодож үзэх хэрэгтэй байна. Би жишээлбэл үйлдвэрийн хувь нийлүүлсэн банкийг байгуулсан. Анхны арилжааны банк юм. Би 100 гаруй тэрбум төгрөг босгосон. Тэгэхэд одоо 107 тэрбум төгрөг идчихсэн хүн зүгээр явж байна. Энэ дээр хэвлэлийнхэн их анхаарах хэрэгтэй байна. Учир нь хэвлэлийнхний оролцоо их байсан. Сүүлдээ гүтгэснийг нь би шүүхэд өгөөд мөнгө авсан. 9 сая төгрөг гэснийг шүүх 200-хан мянган төгрөг авсан. Хэвлэлийнхэн хүнийг их хохироож болохгүй шүү дээ адилхан л хүн. 100 гаруй тэрбум төгрөг босгосон хүнийг том намууд хувааж идэж байхад тэрийг нөгөө талд ажиллаж гүтгэж болохгүй.
Нөгөө талаар 9-р зүйлийн 1-6 хүртэл хянаж үзмээр байна. Ес зүй гэхээр, тухайлбал Банк дээр тухайлбал банкны ажилтны ёс зүй гэж байдаг. Хэвлэл дээр хэвлэлийн ажилтны ёс зүй гэж байх уу? Би зүгээр жишээлж бодоод байгаа юм. Банк дээр явж явж шалгасан хүн нь хариуцлага хүлээдэг. Харин хэвлэл дээр бичсэн хүн бүр хариуцлага хүлээнэ гэхээр жоохон эвгүй юм. Энийг санаж бодоорой гэж л хэлж байгаа юм.
10. З.Буян-Орших
За иргэн Буян-Орших байна. Өдөр тутмын сонинуудад өгөх гэж бэлтгэсэн юмаа уншина.
1, Диплом бүхий сэтгүүлчид олон болсон одоогийн үед ОНБ, хувь хүний баримт материалыг авч нийтлэхийг чухалчилдаггүй юм байна. Энэ нь Хэвлэлийн одоо баримталж буй хуультай холбоотой болов уу гэж бодогддог. Мэдээ нийтлэлийн үнэн бодит байдлыг тухайн хэвлэл мэдээллийн байгууллага хариуцна гэсэнтэй холбоотой биз. Зарим сонинд бичсэнээр сонин хэвлэлүүд нь бүгд улс төр эдийн засгийн олигархуудын өмч болсон гэсэн байна. Нийтлэгдсэн материалууд нь хэдийгээр далд эзэнтэй боловч тэднийг төлөөлж ямар нэгэн харицагч хүний нэрээр гарч байгаа нь сайшаалтай санагдана.
2, Сонингууд нь Монголын бусад нэгэн салбаруудын адил борооны дараах мөөг шиг 1990 оноос хойш амжилттай олон болсныг бид мэднэ. Өнөөдөр, өдрийн сонин, үндэсний шуудан гэсэн энэ 3 сонин л байхад хангалттай гэж бичсэн байсныг сануулъя
3, Шуудангийн салбаруудаар ажиглаж байхад олноор захиалж буй сонингуудад үнэхээр энэ 3 сонин эхний байранд явж байна. Бас нэг зүйлийг дурьдахад сонингууд нь шуудангийн салбарт өглөө эрт ирж тараагдаж байгаа нь сайшаалтай.
4, Сонин борлуулах цэгийг ажиглаж байхад борлуулалт тааруу байдаг юм байна. Илүү гарсан сонинг хураагаад авдаг гэнэ. Дээр үед хуучин сонинг хямд үнээр зардаг байсан. Хэдийгээр баян эзэд, спонсорууд байсан ч гэсэн сонингийн газруудад аж ахуйн тооцоо ашигт үйл ажиллагаа гэж баймаар санагдана.
5, Сонины байгууллагууд нь тогтсон байрлах газар, утас, хаяг байхгүй юм шиг байна. Сонингуудын хэвлэх үйлдвэрийн хүчин чадал ,цаас ажиллах технологи ямар байдаг бол.
6, Хуучин социалист нийгмийн үед сонингууд нь хувь хүмүүсийн материалыг авч нийтэлдэг байсан. Бүр идэвхтэн бичигч гэж нэрлэдэг байсан. Материал нийтлэгдсэний дараа урамшуулал буюу ажлын хөлс дор олгодог байсан. Одоо тийм арилжааны сонингийн газрууд байна уу?
7, Үүний зэрэгцээ МАХН, Ардчилсан намын хооронд тэнцвэртэй үйлчилнэ гэж шүүхээс зөвшөөрөл авчихаад хэвлэлийн хэтэрхий эрх чөлөөг эдэлж дээрх тэнцвэр аль хэдийн алдагдсаныг захын хүн мэднэ.
8, Албан тушаалаа ашиглан улс нийгэмд хохирол учруулсан, юм идсэн, хувьдаа ашигласан, хээл хахууль авилга авсан гэх мэт зөндөө мэдээ сонин дээр гарч байна. Өөрөөр хэлбэл албан тушаалын гэмт хэрэг үйлдсэний талаар сэтгүүлчид маш их мэдээлэл олж тавих юм . Үүний мөрөөр хууль цагдаагийн байгууллага ямар арга хэмжээ авсан талаар ямар ч хариу мэдээлэл гарахгүй юм.
9, Эдгээр шинээр гарч буй хуулиудыг урьд нь энэ талаар Ардын Эрх сонинд гаргадаг байсан.
11. О. Мөнгөнтуул
Юуны өмнө Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн дэргэд байгууллагдсан Иргэний Танхимын анхны нээлттэй хэлдэлцүүлэгт хүрэлцэн ирсэн та бүхэнд энэ өдрийн мэндийг хүргье.
Иргэний Танхимын Хэвлэл Мэдээллийн Эрх Чөлөөний тухай хуулийг энэ тэргүүнд авч үзэн анхны хэлэлцүүлэгт багтаан, төслийг санаачлан хэлэлцүүлж байгаа нь ардчиллын үнэт зүйл болох хэвлэлийн эрх чөлөөний салбарт онцгой ач холбогдол өгч байна хэмээн үзэж байна. Иргэд мэдээлэлтэй байх, үг хэлэх хэвлэн, нийтлэх нь хүний Үндсэн хуулинд заагдсан эрх боловч энэхүү эрхээ эдлэхэд нь бусад хууль зүйн зохицуулалт хэрэгтэй байна гэдэгт та бүхэн санал нийлж байгаа гэж бодож байна.
1998 оны Хэвлэл Мэдээллийн тухай хууль нь тухайн үеийн ололт амжилт болсон боловч өнөөгийн зах зээлийн харилцаанд шилжсэн энэ 20 жилийн хугацаанд нийгмийн харилцаанд тэр тусмаа хэвлэл мэдээлэл олон нийтийн харилцаанд цоо шинэ агууллага, хариуцлага, эрх үүрэг бий болсон нь эрх зүйн хэмжээнд хуульчлан зохицуулах бодит шаардлага бий болсныг гэрчилж байна.
Энэхүү төслийг үзэхэд редакцийн засвар хэрэгтэй байсан гэвч үүнийг эс тооцвол энэ хуулийн төслийг дэмжиж байгаагаа илэрхийлье.
Нэгэнт Хэвлэл Мэдээллийн Эрх Чөлөөний тухай эрх зүйн зохицуулалтын хэмжээний асуудал яригдаж байгаа тул үүнтэй зэрэгцүүлээд иргэний болон Эрүүгийн хуульд зарим нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай, мөн шинээр Олон Нийтийн мэдээллийн хэрэгслийн тухай , Олон нийтийн мэдээллийн хэрэгсэл гэж тусад нь ярьж байна. Учир нь хуулийн тусгай эрх зүйн зохицуулалт шаардлагатай гэж үзэж байна.
Эдгээрийн статус, харилцааг зохицуулах эрх зүйн зохицуулалт мөн хэрэгтэй байгаа юм. Мөн энэ асуудлаар Иргэний Танхим Хэвлэл мэдээллийн Эрх Чөлөөний тухай хуулийг санаачлан эхлүүлсний адил анхааран үзэж, идэвхтэй оролцоно гэж найдаж байна.
Иргэний Танхимын зүгээс миний сая дурьдсан Олон нийтийн мэдээллийн хэрэгслийн үйл ажиллагааны тухай тусгайлсан эрх зүйн зохицуулалт хэрэгтэй гэж үзвэл санал онолоо хуваалцах, Иргэний Танхимаар хэлэлцүүлэхэд бусад сонирхогч, эрх ашиг нь хөндөгдсөн иргэд гэх мэт хүмүүсийг оролцуулах зэргээр хамтран ажиллах саналыг Иргэний танхимд тавьж байна. Хэлэлцүүлэгт оролцож байгаа та бүхэнд энэ саналыг бас тавьж байна. Миний утас 99112955. Энэ Утсаар дамжуулж санал бодлоо илэрхийлэх боломжтой.
12. П.Эрдэнэжаргал
Энэ танхимд сууж буй та бүхэнд энэ өдрийн мэндийг хүргье. Бусад үг хэлсэн хүмүүстэй давхардуулалгүйгээр 3 саналыг хэлье.
1, Зохиогчийн нэрээ нууцлах асуудал байгаа. Бусад орны жишгээс харахад зохиогч нэрээ нууцлах, бичлэгийн нэрээ ашиглах эрхтэй байдаг юм байна. Энэ талаар судалж үзье.
2, Хэрвээ иргэн хүн, хувь хүн өөрийх нь талаар хэвлэл мэдээлэл дээр гарсан мэдээллийг гүтгэлийн чанартай гэж үзвэл тэрийг няцаах, тэрэнд хариу өгөх, хэвлэл мэдээллээр зохицуулалт хийж болдог юм байна. Энийг ямар нөхцөлд хийдэг вэ гэхээр тухайн хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл нь өөрийн зохицуулалтын үр дүнтэй арга хэрэгсэл байхгүй нөхцөлд илүүтэй хэрэглэдэг. Гэхдээ тусгай журам байдаг. Жишээлбэл, зөвхөн хувь хүнд хамаатай. Төрийн байгууллагад огт хамаардаггүй. Яагаад вэ гэхээр ардчилсан нийгмийн гол зорилго нь хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл нь төрийг шүүмжлэх, шүүмжлэлтэй хандах хоточ нохойн үүргийг гүйцэтгэх ёстой. Гэхдээ зүгээр сэтгэл хөдлөлөөр биш өөрийгөө буруугүй өөрийнх нь тухай гарсан мэдээлэл ташаа гэдгийг баримт нотолгоотойгоор албан ёсны тайлбар хийх тохиолдолд хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл нь хэвлэлийн талбайг гаргаж өгдөг байх юм.
3, Эх сурвалжаа нууцлахтай холбоотой асуудал. Энэ хуулийн төслийн хамгийн гол давуу тал, чухал зүйл юм. Шинээр оруулж ирж байгаа. Тэгэхээр хуулийн зохицуулалтыг нь сайн хийж өгөхгүй бол тунхагийн чанартай болчих вий гэсэн болгоомжлол байна. Тэгэхээр яаж зохицуулалт хийх вэ гэхээр зарим оронд шүүхийн шийдвэр гардаг. Шийдвэр нь тухайн сэтгүүлчийг эх сурвалжаа тодорхой болгооч ээ гэдэг. Тэрийг нь бүр онцгой тохиолдлуудаар заагаад өгчихсөн. Жишээ нь:
Улс нийгмийг хамарсан онц ноцтой гэмт хэргийг мөрдөж буй тохиолдолд, эсвэл тодорхой хүний тухай материал гарсан байлаа гэхэд тэр хүн тэр гарсан материалаас болоод хүнд ноцтой гэмт хэрэгт холбогдох, тэр хүн өөрийгөө өмгөөлөх, нэр төрөө хамгаалах эрхээ эдлэхэд нь чиглүүлж нарийн заалтууд байдаг юм байна. Үүнтэй холбогдуулаад хэлэхэд хэвлэлийн эрх чөлөөг баталгаажуулна гэдэг нарийн зохицуулалтаар хийгддэг. Учир нь тунхагийн чанартай байвал хэвлэлийн эрх чөлөөг хамгаалж чаддаггүй, эрхээ эдлэх боломжгүй болдог.
4, Хэвлэлийн эрх чөлөөний тухай хууль улс орон бүрт хамрах хүрээгээрээ өөр өөр байдаг юм байна. Зарим улс оронд мэдээллийн эрх чөлөө, үзэл бодлоо илэрхийлэх эрх чөлөө, газар хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн эрх чөлөөг бүхэлд нь хамраад нэг хууль гаргачихдаг. Харин зарим газар зөвхөн хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр манай энэ хуулийн төсөл шиг дамжуулаад хүн үзэл бодлоо илэрхийлэх эрхээ эдэлдэг, хэвлэл мэдээллийн хараат бус байдлыг хангах эрх чөлөөг аваад үздэг.
Энэ хуулийн гол мөн чанар нь Хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөөг хангах болохоор учиргүй хариуцлагын механизм оруулаад ирвэл хуулийн мөн чанар алдагдана шүү. Угаасаа хэвлэл мэдээллийн гол үүрэг нь ардчилсан нийгэмд эрх мэдэлд нь байгаа төрийг шүүмжлэх, тэрийг зөв залах асуудлыг энэ хуулинд сайн суусан байгаа үүнийгээ баримталж ажиллаасай гэж хүсч байна.
13. Д.Цогбадрах
Та бүхэнд энэ өдрийн мэндийг хүргье.
Энэхүү боломжоор хангасан Иргэний Танхимын хамт олонд талархалаа илэрхийлье. Би 3 санал хэлэх гэсэн юм.
Энэ хэвлэл мэдээллийнхэн хүмүүсийн толгойг эргүүлж дууслаа. Хоёр талаас няцаалт өгсөн нэвтрүүлэг явуулсан. Энийг энгийн иргэд бид ойлгохгүй, учрыг нь олохгүй, аль нь зөв бурууг мэдэхгүй болдог.
2, Зар сурталчилгаа. Кинон дундуур, нэвтрүүлэг дундуур дандаа зар явах юм. Үүнд цензүүр тавьж өгөөч ээ гэсэн санааг хуулинд тусгаж өгөөч ээ.
3, Улс төрөөс ангид байлгах гэсэн зүйлийг оруулж өгөөч ээ гэсэн санал гаргаж байна.
4, 8-ын 3,2-т Хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл, сэтгүүлчидтэй холбогдсон гомдлыг шийдвэрлэхтэй холбогдсон эвлэрлийн арга хэмжээ зохион байгуулах гэснийг Хэвлэл Мэдээллийн хэрэгсэл гэснийг байгууллага гэж болгоё гэсэн санал байна. Мөн манай сэтгүүлчид сэтгэлийн хөөрлөөр асуудалд хандах нь их бий. Энийг 90-ээд оны үед сэтгүүлчидтэй ажиллаж байхдаа ойлгосон. Баримттай байгаач ээ. Баримтгүй мэдээллээс болоод иргэн хүний нэр төр гутаагдах, сэтгэл санаагаар болон биеэр хохирдог нь цөөнгүй гэж хэлмээр байна.
14. н.Оюун
Хэлэлцүүлгийг зохион байгуулж буйд их баярлалаа.
Энэ хуулинд зар сурталчилгааны үнэн бодит байдлыг зарлуулсан байгууллага, хувь хүн хариуцна гэж оржээ. Тэгэхээр энэ зар сурталчилгааны талбарыг тэдэнд хариуцуулах уу гэж бодогдож байна. Тухайлбал төлбөр төлсөн учир хүмүүсийг буруу зүйлд уриалан дуудсан, улс эх орны тусгаар тогтнол, үндэсний аюулгүй байдалд хохирол учруулж болох юм. Тэгэхээр энэ хуулинд зар сурталчилгааны байдлыг хяналттай болгох санал байна.
Манай хэвлэлийг харахад 2 өнгө төрх ажиглагдаж байна. Нэг нь шар хэвлэл нөгөө нь Өдрийн сонин, Өнөөдөр гэх мэт арай хариуцлагатай сонинууд. Тухайлбал өдрийн сонинд ажилласан хүн сэтгүүлч болдог байхад Сэрүүлэг, Хүмүүс гэх мэт сонинд ажиллаж буй хүмүүс сэтгүүлч болж чадахгүй байна. Хэл найрууллага, хэвлэлийн соёл байхгүй байна. Жишээ нь нэг сонинд хүнийг Алтанцэцэг гэж бичиж байхад нөгөө нь Аагий гэдэг. Манай Цэрэнжамц, шог хошин зохиолч телевизирээр их зөв үг хэлсэн гэж бодож байна. Энийг байгууллага гэсэн өнцгөөс харж байгууллага гэж хандмаар байгаа юм. Чөлөөт гээд л хүнийг Аагий гэж дуудаж болохгүй шүү дээ. Хэл нийтлэлийн соёлын асуудлыг тусгаж өгөөч ээ гэсэн санал байна.
Хэвлэлийн Эрх чөлөөний тухай хуулийн төсөлд хэвлэл гэдэг байгууллагын тухай орохгүй юм. Энэ байгууллагын ардчилсан байдлын тухай байхгүй юм. Хэвлэлийн байгууллагад ардчилал байна уу үгүй юу гэдгийг яаж зохицуулах мөн энэхүү байгууллага сэтгүүлчдийнхээ өмнө хүлээсэн үүрэг хариуцлага юугаар зохицуулагдаж байна вэ гэдэг тодорхойгүй байна.
Орлого нь ямар байх вэ, тэр олсон орлого нь сэтгүүлчидээ хүртэх юмуу? Нэр нүүрээ барж сэтгүүлчид гүйгээд л байдаг харин олсон орлого нь эзэддээ ороод байдаг үүнийг зохицуулж болдог юмуу би сайн мэдэхгүй байна хуулиндаа анхаарч өгөөч.
15. С.Цэндбаатар
Та бүхний энэ өдрийн амар амгалан айлтгая. Иргэний танхим байгууллагдаж, иргэн хүн хуулийн төслийн талаар иргэн хүн үгээ хэлэх болсон явдал нь үнэхээр сайшаалтай сайхан үйл явдлуудын нэг юм. Гэхдээ энэ танхимын хувьд саналаа хэлэхэд хуулийн төсөл маань энд боловсрогдсон хэмжээгээрээ их хурлаас гарах уу? гарахгүй юу? Өөрчлөгдөхгүй юу? Хууль зүйн сайд санал аваад нэг өөрчилж чаддаг, ЗГ-ын хуралдаан дээр оруулахдаа нэг өөрчилж чаддаг, Их Хурал дээр үг хэлэхдээ нэг өөрчилж чаддаг. Нэг хүнд одоо гурван удаа өөрчлөх эрх байдаг ийм маягтай төрийн тогтолцоо байгаа үед энийг бас иргэний танхим цаашдаа анхаарвал хэрэгтэй байна.
Хуулийн төсөл маань зорилт гээд бүх хуулиудтайгаа адилхан гэтэл одоо, түрүүн Санжаасүрэн гуай хэлж байсан сүбьектэд зорилтыг үүрүүлмээр байна, хуулинд зорилтыг үүрүүлээд баймааргүй байна. Цаашдаа хуулийн үйлчлэх хүрээг тогтоомоор байна. Ямар хүрээнд үйлчлэх юм бэ. Юу зохицуулж байгаа юм бэ гэдэг нь өргөн хүрээтэй асар их тодорхой гармаар байна. Энэ хуулийн зорилт нь хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр хүний үг хэлэх үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх хүний эрх чөлөөг баталгаажуулахтай холбогдсон харилцааг зохицуулна. Ийм том зорилт байгаа. Гэтэл цаашаа үзэхээр ерөөсөө редакцийн эрх зүйн зохицуулалтын хууль болсон. Зорилт нь байна, зохицуулж байгаа хуулийн харилцаа 2 маань бас их ялгаатай болчихжээ. Хуулийн төслийн талаар саналаа хэлэхэд сэтгүүлчийн редакцийн хяналтын тухай асуудлыг оруулаагүй байна. Сэтгүүлч хүн өөрийн эрх чөлөөтэй редакцийн хяналтгүйгээр нийтэлж болохоор зүйлийг яг тодорхой тусгачихсан зүйл хараахан харагдахгүй байна. Маргаантай асуудал байгаад байна. Төрийн байгууллага нь өөрийн мэдэлд мэдээллийн хэрэгсэлтэй байхыг хориглоно гэж, мэдээллийн эрх чөлөөний тухай хуульд байгаа заалт бол яг энд туссан байна. Тэгтэл хуулийн байгууллага хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр юу юу мэдээллэх вэ гэдгийг л хуульчлах ёстой. Цагдаа мэдээллийн байгууллагатай байж болохгүй, Онцгой байдал мэдээллийн байгууллагатай байж болохгүй ингэж хэлж болохгүй. Юу юу сурталчилах вэ гэдгийг үнэхээр хуульчилж гаргаж өгмөөр байгаа юм. Энэ мэдээллийн ёс зүйн өөрийн байгууллага гэж байгаа юм. Энэ нь төрийн бус байгууллагын статустай байгууллага юм. Тэгэхээр энийг хуульчлаад та нар ийм юм хий тийм юм хий гэж олон хүн шүүмжлээд би тэрэнтэй санал нэг байна төрийн байгууллага ямар статустай байхын тэр статусынх нь дагуу тэр үйл ажиллагаа нь явагдах ёстой. Гэхдээ харин анхаармаар зүйл байна. Төрийн бус зохицуулалтын байгууллага маань хэвлэл мэдээллийн эзэд, сэтгүүлчид, олон нийт гэсэн гурван талын харицаатай байдаг. Энэ дээр миний бодлоор хууль хяналтын байгууллага байхын бол хэвлэл мэдээллийн эзэд гэсэн нэр томъёо байх шаардлагагүй. Сэтгүүлчид, олон нийтийн байгууллага, сэтгүүлчдийн эрх ашгийг хамгаалдаг байх ёстой, олон нийтийн хяналттай байх ёстой. Тэгэхгүй бол энэ эзэн чинь өөрөө намын харъяалалтай, аль нэг намын дэмжлэгтэй байгаа. Тийм учраас сэтгүүлд тэр чигтээ нам руу явах үндсийг хааж өгч чадаагүй. Ийм учраас хэвлэл мэдээллийн статусыг нь тодорхой болгомоор байна. Энэ хуулийн нэр томъёоны цаашдын хэтийн төлөвөө хараад үзэх юм бол ер нь алсдаа манайх мэдээлэл зохицуулалтын тухай эрх зүйн хууль хэрэгтэй болж байгаа юм байна. энэ хуулин дээр сэтгүүлчдийн хүсээд байдаг нэг зүйл орж чадсангүй. Эрүүгийн хуулийн дагуу хүний эрхэнд халдсан тухай асуудал оруулаач ээ гэсэн санал хүсэлтэй байдаг. Тэр бол энэ хуулин дээр хараахан тусгагдаж чадаагүй байна. Тэрийг оруулаач гэсэн саналтай байна. Анхаарал тавьсанд баярлалаа.
16. Ж. Энхбат
За та бүгдийн амрыг ирье! Би замын цагдаагийн газрын олон нийттэй харилцах тасгийн ахлах байцаагч. Энэ хуулийн хэлэлцүүлэгт оролцож санал бодлоо хэлэх шаардлага байна. Энэ шинэ төслийг харж байхад 2 заалтыг би хэлэхгүй бол болохгүй байна.
Санал
Цагдаагийн байгууллага бол өөрөө төрийн байгууллага тэр дотроо төрийн тусгай алба гэж явдаг. Гэтэл энэ төсөл дээр нь болохоор хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн редакци нь тухайн хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн үүсгэн байгууллагч, эзэд, ивээн тэтгэгч төрийн болон төрийн бус байгууллагын албан хаагчаас хараат бусаар нийтлэлийн бодлого, агууллагыг тодорхойлж хэвлэн нийтлэх эрхтэй гээд заалтыг оруулчихжээ. Тэгэхээр төрийн байгууллага дотроо төрийн тусгай алба цагдаагийн байгууллага орж байгаа юм. Тэгвэл гэмт хэргийн мэдээллийг ямар нэгэн байдлаар аваад гэмт хэргийн мэдээллийг шууд хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр цацна гэдэг бол гэмт хэрэг илрэхгүй байх гол нөхцөл нь болж өгдөг. Гэтэл зарим талдаа гэмт хэргийг сайн таниулсны үр дүнд илэрдэг гэмт хэрэг бий. Тэгэхээр үүнийг ялгаж өгөхгүй бол, энэ нь юутай харшилж байна гэхээр эрүүгийн болоод эрүүгийн байцаан шийтгэх хууль, гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх хууль зэрэг олон хуулиудтай харшилдаж байна. Шүүхээр хэн нэгнийг гэм буруутай нь тогтоогдоогүй үед гэм буруутай гэж хэвлэл мэдээллээр зарлахыг хориглоно гээд урьдчилсан сэргийлэх хуулинд заачихсан байна бусад хуулинд заагаад өгчихсөн байна. Бусад хуулиудад байгаа. Тэгэхээр энэ заалт дээр 4.2 гэсэн заалттай шууд харьшилдаж байна. Энэ дээр дахин ярилцах хэрэгтэй болов уу гэж бодож байна.
7.1 гэж заалт байгаа та бүхэн бас харж байгаа. Энд ямар нэгэн байдлаар мэдээллийг олж авсан хэвлэлийн ажилтныг шүүх, цагдаа, прокурор хууль тогтоох захиргааны байгууллага нь эх сурвалжаа илчлэхээс татгалзсаных нь төлөө шалгаж шийтгэх ёсгүй гэж. Тэгэхээр энэ мөн 4.2-той адилхан болж байгаа. Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр ямарч мэдээллийг цацсаных нь төлөө цагдаагийн байгууллага бусад хяналтын байгууллага шалгах боломжгүй гэхээр ерөөсөө гэмт хэрэг илрэхгүй байх нөхцлийг бүрдүүлнэ гэсэн үг. Тэгэхээр энэ дээр санал нэг байна.
За 2-рт би өөрөө замын цагдаагын хүн учраас түрүүний 6.1 гэж заасан төрийн байгууллага өөр дээрээ хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэлтэй байхыг хориглоно гэсэн ийм заалт байгаа. Батлан хамгаалах яамны Батпүрэвтэй санал нэг байна. Замын цагдаагийн газар өөрөө хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэлтэй байнга харьцаж байх ёстой байгууллага байдаг. Иргэний байдалтай ажилдаг. Нийслэлийн бүх иргэд манай албатай холбогдолтой зам тээврийн осол гэх мэт тээврийн гээд маш олон зүйлээр холбогддог. Гэтэл бид хажуудаа хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл байлгах эрхгүй. Гэтэл одоо бид хөдөлгөөний аюулгүй байдлын сан гэсэн төрийн бус байгууллага байгуулан “авто радио” радиог ажилуулдаг. та бүхэн мэдэх байх 96.3 гэсэн радио байгаа. Тэгэхээр ийм байдалтайгаар бид ард түмэнд урьдчилан сэргийлэх ажлыг явуулж байна. Өнөөдөр авто радиогийн гол зорилго бол гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх, зам тээврийн ослоос урьдчилан сэргийлэх дээр нь замын нөхцөл байдал буюу одоо энэ түгжрэл саатлыг цаг тутамд минут тутамд хүргэж байх чиг үүрэгтэй радио. Тэгэхээр энэ 6.1 гэсэн заалтыг харж үзээч ээ гэсэн ийм саналыг оруулж байна. Энэ зүйлүүдийг хэлэх байна. Баярлалаа.
17. Б.Болдбаатар
За тэгэхээр бид өнөөдөр энд хэвлэлийн эрх чөлөөний хуулинд санал оруулахаар батлах гэж оролдож байна. Өмнөх хууль маань хэтэрхий тойм байсан. Хэтэрхий тойм төдий ойлголттой учраас тайлбарлах аргагүй, тайлбарлах боломжгүй байдаг байсан. Гэтэл энэ удаагийн хууль маань бас л хэтэрхий тойм болсон юм шиг санагдаж байна. Нилээн нарийвчлалууд хэрэгтэй юм шиг байна. Ер нь аливаа хууль нарийвчлалгүй болоод ирэхээрээ л аль ч талаас нь тайлбарлаж болдог. Аль ч талаараа тухайн хуулийг мушгиж гуйвуулж болдог. Тэр боломжийг хууль мушгигчид олгодог. Энэ юу хэлж байгаа вэ гэхээр бид өнгөрсөн сонгуулийг харж байсан. Сонгуулийн ерөнхий хороо болон сонгуульд ямар нэгэн байдлаар будлиан үүсгэсэн бүх хүмүүс хууль ёсны гэдэг тайлбарыг өгч байсан. Сонгуулийн хуулийг будлиулахдаа сонгуулийн хуулийн тойм төдий байгаа хуулиудийг өөр өөрсдийн боломжит тайлбараар тайлбарлах боломжийг тэр хууль нь олгосон байсан. Тэгэхээр энэ хууль маань эргээд бас хуулийг мушгин гуйвуулдаг хүмүүст өөрсдийнхөө боломжоо тойм төдий байгаа ойлголтууд тийм боломжийг өгөх вий дээ гэдгээс сэргийлж энэ хуулийг гардаж хийх хүмүүсийг сэргийлээсэй гэж бодож байна. За бас сэтгүүлчдийн эрх чөлөө хэтэрхий их байгаа талаар бид нар байнга ярьдаг. Дуртай хүнээ гүтгэж байна, доромжилж байна, хэт зоргоороо авирлаж байна гэдэг тухай ярьдаг. Гэхдээ нэг талаасаа хэвлэлийн эрх чөлөөний тухай ярьж байгаа буюу хэвлэлийн байгууллагын тухай ярьж байгаа юм чинь хэвлэлийн байгууллагыг үүсгэдэг тэр тусмаа хэвлэлийн байгууллагын гол цөм нь цогц нь болж байдаг энэ обьект нь өөрөө сэтгүүлчид байдаг. Гэтэл бид нар тойм төдий нэг талаасаа сэтгүүлчид хэтэрхий эрх чөлөөтэй байгаа мэт харагддаг боловч нөгөө тал энэ дотор олон ахмад туршлагатай сэтгүүлчид харагдаж байна. Бас л олон удаа шүүхэд дуудагдаж, маш олон удаа өөрсдөө гүтгэгдэж, өөрсдөө доромжлуулж байдаг. Тэр тусмаа шударга үнэнийг олж мэдсэнийхээ төлөө хамгийн түрүүнд шударга үнэнийг мэдээлснийхээ төлөө сэтгүүлч хариуцлага хүлээдэг. Энэ дээр сэтгүүлчийг ямар нэгэн байдлаар буцааж гуйвуулж мушгих, буцааж дарамтлах тэр бодит байдал нь дандаа эсрэг талд нь олдож байдаг. Тэгэхээр сэтгүүлчид бас хүнд байдалд ажиллаж байдаг гэдгийг бас ойлгоосой. Хэвлэлийн эрх чөлөөний тухай хууль гээд өчигдөр би харлаа л даа. Оросын хэвлэлийн тухай хуулийг үзлээ. Хоёр талтай байна. Нэг талаас сэтгүүлчдийг яаж ажиллах ёстой юм бэ гэдгийг хуулиндаа маш сайн тусгаад нэг бүрчлэн нарийвчлан зааж өгсөн байна. Нөгөө талдаа яг үүгээрээ ажилаж чадахгүй бол ямар хариуцлага хүлээх ёстой юм бэ? гэдгийг заагаад өгчихсөн байна. Маш нарийвчилсан. Жишээ нь: шантажилсан тохиолдолд яахуу? Шууд гүтгэсэн бол яах уу? Шантажлахыг оролдсон, оролдлого гаргасан тохиолдолд яахуу? гэдэг дээр хариуцлагыг нь нарийвчлаад гаргаад өгчихсөн байна. Бид нар өнөөдөр хуулиндаа яаж ажиллах ёстой юм бэ? гэдгээ зааж өгөөгүй мөртлөө ямар шийтгэл хүлээх вэ гэдгийг нь заагаад өгчихсөн байдаг. 1-рт. 2-рт заалтууд маань тойм төдий болохоор энийг бас яаж шийдэж, яаж ч мушгиж гуйвуулж болохоор юм биш биздээ. Магадгүй би буруу ойлгож магадгүй, буруу ярьж байж магадгүй. Ийм зүйл болохоор юм биш биздээ гэдгийг бас бодолцож нилээн нарийвчилж, одоо үндсэндээ нэг ийм 2-3 хуудсанд багтсан хууль биш нэгэнт л хууль хийж байгаа бол нилээн нарийвчласан, нилээн сайн бодож бодолцсон юм хийхгүй бол энэ олон хүмүүс 80 гаруй хүмүүс цугларлаа, бусад хүмүүстэй нийлээд 100 гаруй хүмүүс цаг заваа зарж байна. Энэ ажлын хэсгийнхэн бол мэдээж миний ойлгож байгаагаар маш олон өдөр ажиллаж байгаа байх. За ажлын хэсэгт багтсан сэтгүүлч Батзаяа, Ганбаатар нар бол бидний урдаа барьдаг, монголын урдаа барьдаг сэтгүүлчдийн нэг. Өөрсдөө зовлонг нь маш сайн мэдэж байгаа. Тиймээ. Тэгэхээр энийгээ сайн нарийвчилж өгөөрэй гэдгийг бас хэлэхийг хүссэн юм. Тэгэхээр ерөөсөө сэтгүүлчийн эрх чөлөө хэт их байгаа бол энийг нь эрх чөлөөг нь хязгаарлах бодлогуудыг нь яаж ажиллах ёстой юм бэ? гэдгийг нь зааж өгөөд дараа нь яг тэрүүгээрээ ажиллаж чадахгүй бол яаж хариуцлага хүлээх ёстойн бэ гэдгийг нь нарийвчилж зааж өгөхгүй бол зүгээр л бид нар энэ хууль маань хэвлэлийн байгууллагуудад зориулсан хууль юм уу? Хариуцлага тооцох тухай хууль юм уу? Сайн ойлгохгүй байна. Баярлалаа.
18. Д.Оросоо
Та бүхний өдрийн амгаланг айлтгая. За тэгэхээр хэвлэлийн эрх чөлөөний тухай хуулийн төсөлтэй хуульч өмгөөлөгчийн хувьд бол бас анхааралтай танилцсан. Яагаад гэхээр өнгөрсөн жилүүдэд болж байсан сэтгүүлчдийн холбоотой мөн нэр төртэй холбоотой хэрэг маргаанууд дээр бас тодорхой дагнаж ажиллаж байсны хувьд анхаарал татсан. Тэр утгаар нь бас зарим нэг ...-г хараад саналаа хэлье гэж бодсон юмаа. За хэвлэлийн эрх чөлөөний тухай хуулийн энэ төслийн зорилтыг харах юм бол үндсэндээ одоо 98 онд батлагдсан одоо хүчин төгөлдөр үйлчилж байгаа хуулийн зорилттой үндсэндээ адил байгаа юм л даа. Тэгэхээр би зарчмын хувьд ямар санал хэлж байгаа вэ гэхээр нөгөө 98 онд батлагдсан хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөөний тухай хууль маань өнөөдөр 12 дахь жилдээ явж байгаа. Энэ хуулийг бол тодорхой хэмжээнд шүүхийн практикт хэрэглэдэг л дээ, тодорхой зүйл заалтуудийг. Тийм болохоор нэгэнт ингээд хууль шүүхийн практикт танигдчихсан хуулийг ингээд шууд өөрчлөх нь өөрөө хэр оновчтой байх вэ, яагаад вэ гэхээр эрх зүй маань шүүхэд нэвтэртлээ тодорхой хууль, хууль эрх мэдлийн байгууллагад танигдталаа бол тодорхой цаг хугацаа шаардагддаг. 98 оны хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөөний тухай хууль бол харицангуй танигдсан ийм хууль л даа. Өөрөөр хэлбэл хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөөний тухай хуулийн, нөгөө хуулиа харах юм бол үндсэндээ юу харагддаг вэ гэхээр хэвлэлийн эрх чөлөө, хэвлэн нийтлэх эрх чөлөө гэдэг чинь нэг ийм юм байдаг юм байна гэдэг ойлголтийг зарчмийн хувьд бол хүнд өгч байдаг. Ямар айхтар нарийн зохицуулалттай, бодлогын зарчмын ийм агуулга бол тэр хуулиас бол нэвт харагддаг л даа. Тийм болохоор тэр хуулийг бол бас бодлогын болоод зарчмын шинжтэй гэж шүүмжлэх арга байхгүй л дээ. Тэгэхээр энэ хуулийг бол бид үндсэнд нь хэвээр нь үлдээх ёстой юм болов уу, яагаад вэ гэхээр өнөөдөр манайд бол хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөөний холбоотой хууль тогтоомжийн бааз суурь, тооны хувьд бол маш хангалтгүй байгаа ш дээ. Ерөөсөө ганцхан хууль байгаа байхгүй юу. Тэгэхээр ганц байгаа хууль руугаа ингэж орох нь бас төдийлөн ач холбогдолтой биш. Хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөөний бааз суурийг нэмэгдүүлэх, шинээр олон төрлийн хууль гаргах энэ чиглэлээр бодлого барих нь зүйтэй юм байнаа гэсэн ийм санааг дэвшүүлж хэлж байгаа. За ер нь бол яахав дараагийн санал бол хуулийн төслийн 5-р зүйлд ийм зарчмыг санал оруулъя гэж бодсон. Ерөнхийдөө хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр хүмүүс үзэл бодол итгэл үнэмшлээ илэрхийлдэг л дээ. Санал бодлоо илэрхийлдэг. Энэ нь практик дээр ямар байдлаар төрөөс дарамт ирдэг вэ гэхээр тодорхой иргэд бол та бүхэн анзаарч байгаа байх хэвлэлээр мэдэгдэл хэлээд ч юмуу, үзэл бодлоо илэрхийлчихсэн иргэд дараа нь чимээгүй болчихдог тиймээ, чив чимээгүй болчихдог юу ч болоогүй юм шиг. Үүний цаад талд нь юу явдаг вэ гэхээр тухайн иргэнд шууд болон шууд бусаар ямар нэгэн өргөдөл гомдол холбогдох байгууллага албан тушаалтанд нь оччихсон байдаг. Тиймээ. Ямар нэг байдлаар тусгай зөвшөөрлийн ч юмуу, ямар нэг байдлаар ингээд л арга эвийг нь олоод ямар нэг ...-р нөгөө иргэнийг бол дуугүй болгочихсон байж байдаг л даа. Үүний цаана юу байдаг вэ гэхээр үзэл бодлоо илэрхийлээд ялангуяа хэвлэлээр дамжуулж үзэл бодлоо илэрхийлж байгаа иргэний эрх зүйн баталгааг хамгаалахгүй бол хэвлэлээр үзэл бодлоо илэрхийлчихсэн иргэн бол тодорхой хугацааны дараа дахиж хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр үзэл бодлоо илэрхийлэх боломжоо хаалгадаг. Яагаад гэхээр эрх мэдлийн дарамт аль хэдийн үүсчихсэн байдаг. Тэгэхээр эрх мэдлийн дарамтийг бол яаж хязгаарлах вэ гэдгийг бол энэ хуулинд бас оруулж өгөх шаардлагатай байгаа. За дээрээс нь одоо хуулийн төслийн 9-р зүйл байгаа л даа. 9-р зүйлд хариуцлага хүлээлгэх субъектийн талаар заасан байж байгаа. Энд болохоор хэвлэлийн хариуцлагыг редакц гэдэг байгууллага хүлээхээр хууль томъёолсон байна лээ. Тэгэхээр редакц гэдэг байгууллага бол дотоод нэгж ш дээ хэвлэлийн. Тиймээ. Энэ дотоод нэгж бол хэвлэлийн хууль зүйн хариуцлагыг хүлээх хууль зүйн үндэслэл байхгүй л дээ. Яагаад гэхээр хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөөний тухай хуулиар хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл нь өөрийн нийтэлж нэвтрүүлж байгаа зүйлийнхээ төлөө хариуцлага хүлээнэ гэдэг зарчмаараа тухайн хэвлэлийн удирдлага л буюу хэвлэлийг төлөөлж байгаа этгээд хариуцлага хүлээгээд явчихдаг. Тэгэхээр редакц гэдэг байдлийг бол хэвлэлийн эрх чөлөөний хуулинд оруулаад хууль зүйн хариуцлага хүлээх этгээд нь редакц гээд болчих юм бол тодорхой хэрэг маргааны практик дээр чирэгдэл үүснэ л дээ. Яагаад вэ гэхээр шүүхэд дуудагдаж байгаа сонин хэвлэл сэтгүүлчид бол яадаг вэ гэхээр би хариуцна, би хариуцахгүй тэр бичсэн гээд бултдаг байхгүй юу үнэн хэрэгтээ. Одоо редакц гэчих юм бол редакц нь тэр хүн байсан,энэ хүн байсан гээд нөгөө нэр төрөө гутаалгасан ч юмуу хэвлэл мэдээллээр зарга үүсгэж байгаа иргэний эрх зөрчигдөх байдал эргээд үүсчихнэ. Тэгэхээр одоогийн байгаа зарчмыг хэвээр нь үлдээгээд явах нь зүйтэй байх гэсэн ийм саналийг бас хэлмээр байна. Дээрээс нь ер нь бол одоо ялангуяа зарим нэг тодорхой асуудлууд дээр хэвлэл мэдээлэл бол маш их худлаа мэдээлэл нийтэлдэг л дээ, маш худлаа мэдээлэл нийтэлдэг. Тэрийг иргэд бол аваад уншаад үнэн гээд бодчихдог. Үүний цаана ямар эрх зөрчигддөг вэ гэхээр олон нийтийн үнэн зөв бодитой мэдээлэл авах эрх зөрчигдөж байгаа байхгүй юу. Энэ эрхийг бол бид нар үндсэн хуулинд бол мэдээлэл хүлээн авах гэдгийг бид нар энэ
19. н.Энхболд
За сайн байцгаана уу. Та бүхний энэ өдрийн амрыг эрье. За энэ дээр бас манай түрүүний Энхбат маань бас хэлсэн би бас энэ дээр олныг давхцуулж хэлээд яах вэ гэж бодож байна. Тэгээд ерөөсөө 2-хон асуудал дээр юм ярья. За энэ 6,2 дээр заасан төрийн байгууллагууд нь өдөр тутмын үйл ажиллагаатай холбоотой мэдээллийг хялбар олж авах арга замыг тодорхой тусгасан хууль дүрэм заалтыг гаргасан байх үүрэгтэй гээд заачихсан байгаа. Энэ дээр бол одоо эрх үүргийг их сайн зааж мэдээллийн эх сурвалжаа нууцлах эрхтэй гээд заачихсан. Уг эх сурвалжаа илчлэхээс татгалзах түүний төлөө буруутгаж шалгаж шийтгэх ёсгүй гээд, тэгэхээр энэ дээр ингээд үүрэгтэй гээд заачихаад байгаа юм бол энэ мэдээллийн эх сурвалжаа олж аваад, тэрийгээ олж авчихсан юм бол тэрийгээ нягтлах хэрэгтэй гээд яагаад буцаагаад өгчихөж болоогүй юм бол тэ? мэдээллийн эх сурвалжаа нягталчихаад дараад нь тэрийгээ хэвлэн нийтэлж олон түмэнд хүргэж байх хүргэж байвал зүгээр юм болов уу гэсэн нэг ийм санал байна. 8,1 дээр бас ингээд түрүүний мөн л адилхан эрх үүргийг ярих гэж байна л даа. Мэдээллийн хэрэгслийн эзэд, сэтгүүлчид, олон нийтийн гэсэн 3 талын төлөөлөл оруулсан хэвлэлийн ёс зүй зохицуулалтын тийм байгууллагатай байж болно, байгуулж болно гээд. Үүнийхээ оронд энийгээ заавал байгуулна гээд бүүр үгээр заагаад өгчихөж болдоггүй юмуу , тэгээд байгуулчихсан юм чинь тэрэн дээрээ тэр байгууллага маань тухайн сэтгүүлчидтэй тухайн хүмүүстэй хариуцлага тооцъё гээд. 3-р асуудал нь болохоор тухайн сэтгүүлчид дээрх гомдлын сахилгын арга хэмжээний талын асуудал байна л даа. Энэ дээр албадан сургалтанд суулгана гэж байгаа, сануулна л гэж байгаа, ингээд уучлал гуйхыг шаардана гэж байгаа, тэгээд тухайн няцаалтыг заавал нийтлүүлэх ёстой гэж. Тэгэхээр хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл гэдэг маань өөрөө маш том хүчтэй байгууллага шүү дээ. Тухайн хүнийг яаж ч унагааж болдог, яаж ч сэхээж болдог , тухайн хүний тухай нэг нүүр юм биччихээд тэрнийхээ төлөө эргүүлээд хоёр гуравхан өгүүлбэрээр ингээд буруу нийтлэл байсан байна, уучлаарай гээд хэлчихдэг. Тэр хүний тухайн хувь хүний бизнесийн болон төрийн болон төрийн бус бүх байгууллага дээр халдаж болохгүй ш дээ энэ дээр чинь ингээд хандчихдаг. Тэгэхээр тэр хүнийг чинь хэвлэлээр тэгээд цацчихсан учраас бизнесийн байгууллагуудыг болохоор тухайн хүнтэйгээ энэ чинь ингээд болдоггүй хүн ш дээ гээд харицахаа байчихдаг юмуу, төрийн байгууллага дээр нэг хүн дээр орохоор өө энэ чинь бас болдоггүй хүн ш дээ гэдэг байдлаар хандах ч юмуу . тэгэхээр зөвхөн нэг ганц хоёрхон өгүүлбэрээр жижигхэн нийтлэл бичиж энийг ингэж ингэж... энийг одоо нилээн тод томруунаар энэ хуулиа бас арай задалж дэлгэрэнгүй болгож, энэ дээр жишээ нь гэмт хэргийн шинжтэй мэдээллийг энийг яг энэ зүйлд нь оруулъя, хүн аминий ноцтой гэмт хэрэг дээр ингэж оруулъя, эд хөрөнгийн хулгай дээр үйлдлийн аргыг нь юмуу, үйлдэж байгаа цаг хугацааг нь нарийн заахгүйгээр юуг нь тодорхой ард иргэдэд хүрч болох боломжтой талаас нь ингэж харуулж өгье, нээлттэй байвал зүгээр юмуу гэж. Энэн дээр бас зүйл заалтуудийг нь жаахан тодорхой өгөөд, арай жаахан дэлгэрэнгүй маягаар. Хууль нэгэнт хууль баталж байгаа юм чинь. Манайхан ... ш дээ, манай монгол улсад л байдаг нэг практикаас бол яахав тэгээд, нэг хууль гардаг, тэр хуулиа гаргаад заавал нэг дээд шүүхийн тайлбар гардаг, нөгөө тайлбар дээрээ болохоор тэр зүйлүүдээ бүүр нарийн тодорхой тусгаад өгчихдөг, тэгэхлээр энийгээ хуулиндаа нэг мөсөн зааж өгөөд энэ хуулиа л дагаад явчихвал яадаг юм бэ гэсэн эхний санаа бол нэг ийм байна. За баярлалаа.
20. н.Оюунцэцэг
1998 оны хуулийн үзэл санаа энэ шинэ хуулийн төсөлд 2-р зүйлийг нь эс тооцвол ерөнхийдөө хадгалагдсан юм байна. Үүнд их талархаж байна яагаад гэхээр 1998 оны хуулийг бол мэргэжлийн түвшинд бас их гайгүй чамбай ерөнхий үзэл баримтлал нь бол маш зөв хууль гэж үздэг. Хасагдсан 2-р заалт нь болохоор Монгол Улсын Их Хурал хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөө, хэвлэл мэдээллийн чөлөөт байдлыг хязгаарласан хууль батлан гаргахыг хориглоно гэсэн заалт байсан. Энэ шинэ хуулийн төсөлд мөн адил 2-р зүйлдээ хэвлэлийн эрх чөлөөний тухай хууль тогтоомж гэсэн тодруулгаар орж ирсэн байна. 2.1т хэвлэлийн эрх чөлөөний тухай хууль тогтоомжинд Монгол улсын үндсэн хууль болон тэдгээртэй нийцүүлэн гаргасан хууль тогтоомж нь бусад аагтаас бүрдэнэ гэсэн байгаа Энэ бол жоохон эргэлзээтэй болсон юм уу даа? Хуучнаасаа бараг дордсон юм уу? гэж санагдаад байгаа тэгэхээр Глоб интернэйшнл төрийн бус байгууллагын ноднин жилийн хийсэн судалгаагаар Монгол улсын 360 гаруй хуулийн хэвлэл мэдээлэлтэй холбоотой заалтуудаас 120-иод нь буюу 1/3 нь сэтгүүлчийн үйл ажиллагааг хязгаарласан гэсэн заалтууд байдаг. Ийм нөхцөлд дээрхи хуучин хуулийн заалтыг аваад хаячихаар ямар байдалд хүрэх вэ гэхээр жоохон эргэлзээтэй санагдаж байгаа 2.2 заалтын хувьд Монгол улс олон улсын гэрээнд энэ хуульд зааснаас өөрөөр заасан бол олон улсын гэрээний заалтыг дагаж мөрдөнө гэдэг дээр хууль боловсруулагч найруулгын редакцийн шинж чанартай жоохон алдаа байгаа юм уу? энийг эргэж харвал зүгээр юм болов уу? энэ нь 2-р заалттай холбоотой ер нь түрүүчийн хуулийн заалт нь бараг хэвээрээ байвал илүү тодорхой байх юм болов уу гэсэн зүйл байна. 2-рт хэвлэлийн чөлөөт хараат бус байдлын тухай 4-р зүйл байгаа ерөнхийдөө эхний 1-р бүлэг дээр хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн чөлөөт байдлыг үзэл санааны хувьд ерөнхийд нь ханган баталгаажуулж байгаа бол яг энэ бүлэгтээ чөлөөт байдал ба хариуцлагыг чөлөөт байдалдаа хамруулж өгвөл их тодорхой болох болов уу гэж бодож байна. Ерөнхийдөө бид нарын хэвлэл мэдээллийн хариуцлага гэдэг маань өөрөө олон нийтийн ч бай арилжааны ч бай ямарч төрлийн хэвлэл мэдээллийн өөрийн.
21. А.Далхжав
Хэвлэлийн эрх чөлөөний хуулийг дэмжиж цаашид боловсронгуй болгоход нь өөрийнхөө саналыг хэлье гэж ирсэн. 1-рт хуулийн нэрэнд хэвлэлийн эрх чөлөө гэсэн байгаа юм мэдээлэл гэж болдоггүй юм болов уу гэж. Нэр томъёоны тайлбарууд их орсон байна. Редакци гээд редакцийн тайлбар бичээд, энэ нь хүн юм шүү гэдгийг тодотгож өгсөн байна. Гэвч агентлагийг тайлбарлаагүй ийм юм бий ер нь энэ хуулийн төсөлд 8, 9н нэр томъёоны тайлбар байна. Хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл гэдгийг 34 үгээр нийтдээ хуулийн маань төсөл 860-аад үгтэй байгаа үүнээс тайлбар 260 орчим үгтэй хуулийн төслийн маань 30% нь тайлбарт явж байна. Тийм учраас тайлбараа багасгаад хуулийнхаа ерөнхий төслийг зайчилж өгөөд онцгой чухал заалтуудыг нэмж оруулбал зүгээр юм уу гэсэн бодол байна. Хэвлэлийн ёс зүйн, өөрөө зохион байгуулах байгууллагуудыг одоо байгуулъя гэсэн зүйтэй санал байгаа юм. Нэрээ бас товчилж өгвөл яадаг юм бэ хэрвээ энэ бүх үсгээр нь товчлоно гэвэл цагаан толгойн ном бараг орчих гээд байх юм 50%-д хүрчихэд л одоо их үг хасаж байна нэрэн дээр бол 54 үг орж байгаа юм тэрнээс 25 орчим үгийг нь товчлолд оруулж болж байна. 10.1д хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл сэтгүүлчийн мэргэжлийн чанартай холбогдсон гомдол гэж байгаа мэргэжлийн чанартай энэ дээр ёс зүйн алдаа доголдол гаргавал энэ дээр нь холбож өгвөл зүгээр юм уу гэж бодож байна. Редакцийн чанартай өгүүлбэрүүд байршил хэл найрууллагын зохиомжууд байна. Энэ нь нэг өгүүлбэрт нэг үг олон давтагдсан байна. 3.1.1д буюу 2, болон 2 орсон байх жишээтэй ингээд сул үгнүүд байгаад байхын. 3.1.5д нийтлэл нийтэлсэн нийтлэлийн гэх нийтлэлтэй холбоотой үг нэг өгүүлбэрт зургаан удаа орсон байна. 8.1д 52 үгээр бүтсэн ганц өгүүлбэр байна. 7.1д 59 үгээр бүтсэн нэг өгүүлбэр бий. Энэ бол ерөнхийдөө ойлгоход бэрх болдог тийм учраас энийгээ хураангуйлан дотор нь задалж хоёр, гурван өгүүлбэр болгох талаар анхаарвал зүйтэй гэж бодож байна. Хуулиндаа шүүхийн тайлбар хийж өгвөл яадаг юм бэ олон тайлбар болон нэр томъёоны тайлбар хийж өгвөл болдоггүй юм болов уу? сэтгүүлчийн өмгөөллийн байгууллага яаж явах юм бэ? Хэвлэл мэдээллийн нээлттэй клубуудыг нээх эрхийг нь энэ хуулиндаа нээж өгвөл ямар байна. Сэтгүүлчийн эрүүл мэнд, аюулгүй байдлыг нь хамгаалах нь ямар түвшинд байх юм энийг бас хуулиндаа тусгаж өгмөөр байна. Одоо мөрдөгдөж байгаа, шоронд байгаа хэвлэл мэдээллийн ажилтан сэтгүүлчдэд хууль яаж үйлчлэх вэ? Энэ зүйлийг тодруулж өгвөл зүгээр юм болов уу? гэж бодож байна. Иргэдийн гомдлыг 21 хоног гэсэн байгаа энийг 14 хоног болговол яадаг юм бэ? Ер нь гомдол удах тусмаа хүнд суртал гардаг, чирэгдэл үүсдэг
22. С.Жудаг
3.1.6д цахим хаяг гэж мэдээллийг түгээж аливаа хэлбэрийг хэлнэ гээд энд үсэг л буруудаснаас болж эргэж хармаар болсон байна. 5.1д хяналт шалгалт зохион байгуулж явуулахгүй гэж байгаа зохион байгуулахгүй гэвэл яасан юм бэ иймэрхүү жишээтэй жижиг найрууллагын чанартай үгнээс эхлээд ер нь үдээс өмнө ярьсан хүмүүсийн яриан дотроос анхаармаар саналууд байна лээ.
31. Х.Наранжаргал
Хэвлэлийн эрх чөлөөний тухай хууль, хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийг зохицуулах хууль хоёр холилдсон юм шиг санагддаг. Яг хэвлэлийн эрх чөлөөний тухай хуулиар ярих юм бол энэ арай өөр баймаар юм шиг байгаа юм. Манай хуулиуд бол ерөнхийдөө зарчмын хувьд тунхаглалын чанартай хуулиуд байдаг яг тэр хараат бус байна гэж юугаа хэлээд байна гэхээр яаж хараат бус байх вэ гэхээр нарийн зохицуулалт байдаггүй. Энэ хууль ч гэсэн адилхан тийм л байна. Энд бол мэдээж хэрэг. Оюунцэцэгийн хэлсэн манай хуучин байгаа хуулийн үнэтэй зүйлүүд нь хаана байна гэдэг дээр яахав багтсан байна. Энд хяналт шалгалт гэж цензүрийг хэлээд байгаа юм уу? хяналт шалгалт гэдэг үг энд бол ерөөсөө зохимжгүй. Энэ хуулиар цензүрийг хориглох гэж байгаа бол цензүр гэдэг үгээрээ байх ёстой. Ер нь бол Чимид гуай энийг цагдан хянах гэж орчуулсан байдаг юм. Хянан шалгалт гэдэг маань шал өөр үг. Тэгэхээр энэ хууль, түрүүчийн хууль хэдийгээр аргоник хууль байсанч гэсэн хамгийн гол сүнс нь бол цензүрийг хориглосондоо байсан байхгүй юу? Дараагийн нэг зүйл нь эх сурвалж хамгаалах асуудал байгаа юм. Эх сурвалж хамгаалахад манай байгууллагын боловсруулсан хуулийн төсөл байгаа тэгэхээр энийг хэвлэлийн эрх чөлөөний тухай хуулинд оруулах уу тусдаа хууль байх уу гэдэг дээр ажлын хэсэг нилээн их ярьж байгаад энэ бол тусдаа хууль байсан дээр гэж тогтсон. Яагаад эх сурвалжийн тухай хууль байх ёстой вэ гэхээр эх сурвалж гэдэг маань ерөнхийдөө хүнийг хамгаалах тухай л яригдаж байгаа тэрнээс биш ямар нэгэн бичиг цаас хамгаалах тухай биш тэр бичиг цаас нь тухайн хүнийг илчилж ч болзошгүй учраас тэр бичиг цаас юмнуудыг хамгаалж байгаа болохоос биш яг угтаа бол мэдээллэгчийг хамгаалах ийм зүйл байгаа юм. Энэ бол өөрөө маш нарийн зохицуулалт шаардсан ийм хууль. Дэлхийн зуу гаруй оронд байдаг 20 нь үндсэн хуулиндаа энийг тунхагласан байдаг учраас энийг бол тусдаа хууль байх нь зүйтэй гэж үзэж байгаа. 3-рт үүрэг зохицуулалтын хууль ерөнхийдөө хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл өөрөө өөрийнхөө алдааг залруулахгүй, өөрөө хариуцлагаа хүлээх чадваргүй болохоор энийг хуулиар зохицуулах оролдлогыг хийдэг. Тэгэхээр хэвлэлийн өөрийн зохицуулалтыг хуулиар зохицуулна гэдэг бол бусад оронд бол нэгэнтээ хэвлэл мэдээлэл нь өөрөө хариуцлагаа хүлээж, өөрийгөө зохицуулж, өөрийгөө хянах чадваргүй болохоор төрөөс булааж авч байгаа юм гэхдээ ер нь энийг байгуулахгүй байгаагийн гол шалтгаан нь их олон жил хүсэл зоригоос гадна бас санхүүжилтийн асуудал байсан. Энд бол байж болно гэж заагаад санхүүжилтийн ямар нэгэн тогтмол асуудал дурьдагдахгүй, тогтмол үйл ажиллагаа нь явагдахад хэрэгжихгүй л заалт болно. Бусад зарим орны жишгээр ийм хууль байя гэж бодоход энэ нь бол цаашдаа хэрэгжихгүй. Дараа нь энэ хуулийг ерөнхийд нь зарчмын хувьд аваад үзэх юм бол ерөнхийдөө иргэний хариу өгөх эрх талаас нь бол илүү түлхүү харж хийсэн энэ бол зөв л дөө яагаад гэвэл буруу ташаа мэдээллийг няцаан, няцаалтыг өөрийнхөө аргаар хийдэг тэр нь ёс зүйн хэвлэл мэдээллийн зөвлөлийн шийдвэрийг бүх хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр гаргасны үндсэн дээр, тийм учраас би хэвлэл мэдээллийн бүх хэрэгслүүд өөрсдөө сайн дураараа энийг байгуулах нь хамаагүй илүү үр дүнтэй гэж үзэж байна. Байж болно, тэгж болно гэсэн ер нь болно гэсэн заалттай хуулиуд хэрэгждэггүй бид нар мэдэж байгаа. Энэ эрх зүйн орчныг боловсронгуй болгох ёстой нэмэлт хуулиуд хэрэгтэй гэдгийг бол мэдэж байгаа энийг бол соргог ажигласанд талархаж байна. Цаашдаа өргөн нэвтрүүлгийн тухай хууль, сонин хэвлэлийн тухай хуулийн үйл ажиллагааг нь нарийвчлан зохицуулсан гэхдээ илүү эрх чөлөөг баталгаажуулах тэр үүднээс нь харсан тийм хуулиуд бол зайлшгүй хэрэгтэй байгаа гэхдээ эрүүгийн хуулинд гол чухал заалт байна. 139-н сэтгүүл зүйн үйл ажиллагаанд хөндлөнгөөс оролцуул гэмт хэрэг гэж үзнэ гэсэн. Сэтгүүл зүйн үйл ажиллагаа гэж юуг хэлээд байгаан гэхээр яг угтаа сэтгүүл зүйн ерөнхийдөө бүх хэлбэрийг хүлээн зөвшөөрсөн. Гэсэн зүйл заалт байгаа.
32. Г.Пүрэвсамбуу
Хэвлэлийн эрх чөлөөний тухай 1998 онд гаргасан хуулийн 4-р зүйлд төрийн байгууллага өөрийн мэдэлд хэвлэл мэдээллийн газартай байхыг хориглоно гэсэн заалт байдаг. Энэ заалт бол манай байгууллагатай холбоотой Монцамэ агентлаг бол төрөөс төсвийнхөө 60%-г аваад төрийн болон нийгмийн нэрийн өмнөөс сурталчилгаа явуулдаг байгууллага гэхдээ бид нарыг төрийн байгууллага гэж үзэж байгаа. Үндсэндээ яг одоогийн байдлаар Монцамэ агентлаг бол ЗГ-н ч биш УИХ-н ч биш Ерөнхийлөгчийн ч мэдэлд биш ер нь цаашдаа 4,5н жилийн дараа төсвөөс авч байгаа хэмжээгээ багасгасаар байгаад үндэсний бие даасан мэдээллийн ангентлагаар ажиллах гэж байгаа юм. Мөн адил энэ хуулин дээр энэ заалт дахиад орж ирж байгаа 6.1д ороод ирсэн байгаа юм төрийн байгууллага өөрийн мэдэлд мэдээллийн хэрэгсэлтэй байхыг хориглоно гээд дахиад ороод ирсэн. Гадаад сурталчилгааны байгууллага нь төрийн мэдээллийн байгууллага юм. Мэдээллийн байгууллага чинь мэдээллээ л гаргана ш дээ тэрийг хориглоно гэдэг заалт нь тохиромжгүй санагдаж байна. Хуулийн 6.1д МУ-г гадаадад таниулан сурталчлах зорилготой гадаад мэдээлэл сурталчилгааны сонин хэвлэлд мэдээллийн хэрэгсэлд хамаарахгүй ч гэдэг юм уу хууль зүйн нэр томъёоллоор яагаад гэхээр гадаад сурталчилгаа гэдэг бол манай өдөр тутмаар гарч байгаа үндэсний дотоодын мэдээллийн хэрэгслээс арай өөр юм. Улс орны гадаад сурталчилгаа гэнэ. Тэр утгаар бодолцож үзэж оруулах бололцоо байдаг болов уу гэсэн санаа байна. Бид нарын явуулж байгаа үйл ажиллагаа бол гадаад мэдээний сонин сэтгүүлийн тоог олшруулах бүтээмжийг нэмэгдүүлэх талаар арга хэмжээ авч байна. 2005 онд ЗГ-с 265-р тогтоол гаргаад Монцамэ агентлаг МУ-аа сурталчилсан МУ-д англи хэлээр сэтгүүл гаргана гээд заасан байгаа. Гэтэл энэ хуулин дээр төрийн байгууллага өөрийн мэдэлд хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэлтэй байхгүй гээд хууль зүйн яам бүртгэл өгдөггүй. Тэгэхээр УИХ-с гаргаж байгаа хууль ЗГ-с гаргаж байгаа хууль хоёр хоорондоо зөрчилдөөд бид нарын цаашдаа үйл ажиллагаа явуулахад бэрхшээлтэй болоод байдаг.
23. В.Батболд
3-р бүлгийн хэвлэлийн ёс зүй хариуцлага гэж байгаа барууны орнууд бол консул гэж ярьдаг. Тэр нь аливаа нэг сэтгүүлчид эрүүгийн хариуцлагад татагдах ч юм уу, хууль зөрчсөн үйл явдал болоход хэвлэлийн консул өөрийнхөө сэтгүүлчийг хамгаалж хуулийнхаа хүрээнд шийддэг. Тэгэхээр энэ хуулиндаа бид 3-р бүлэгдээ хэвлэлийн консул буюу төлөөлөгч гэдэг хүний асуудлыг тодотгож өгвөл яасан юм бэ.
24. Б.Болд-Эрдэнэ
Энэ хуулийн үндсэн зарчмын хувьд нь өөрийн саналаа хэлье гэж ирсэн. Тэгэхээр 1998 оны хэвлэлийн эрх чөлөөний тухай хууль бол ерөнхийдөө хэрэгслийн тухай хэрэгслийн асуудлыг хөндсөн хууль байсан. Энэ хууль ч гэсэн тодорхой хэмжээгээр мэдээллийн хэрэгслийн чөлөөт байдал, хараат бус байдлын тухай байдлыг баталгаажуулах зорилготойгоор хийгдсэн байна. Энэ хууль маань хэрэгслийн гэхээсээ илүү үзэл бодлын эрх чөлөөг баталгаажуулсан зорилготой хууль баймаар байна. Гэхдээ бид 1990-д оноос хойш хэвлэлийн эрх чөлөөний тухай бол хангалттай ярьсан. Эрх чөлөөг байх ёстой, эрх чөлөө үүрэг хариуцлагатай юу, гэхдээ энэ бол бодит амьдрал дээр мэдэх хүмүүс мэдэж байгаа байхаа тэгэхээр хамгийн гол асуудлаа хэрэгжүүлэх механизм нь юу байх вэ гэдэг дээр бид анхаарах хэрэгтэй юм байна. Хэвлэлийн эрх чөлөөг хориглосон, хянасан, цензүрдсэн аливаа үйлдлийг шууд хориглосон зорилго зүйл заалт бүхий хууль байх ёстой юм бишүү гэсэн санааг гаргаж байгаа юм. Яагаад гэвэл өдөр телевизээр үзэж байсан маш олон асуудал болон өргөн хүрээтэй зүйл хуульд яригдаж байна. Нөгөөтэйгөөр хэвлэлийн эрх чөлөө гэж ер нь юу юм бэ гэвэл энэ нь хүний тухай хууль, хүний үзэл бодлын тухай хууль, үзэл бодолтой байх тухай хууль цаашлах юм бол хүний сонирхол, хүсэл, мөрөөдөл, эрмэлзлэл гээд үзэл бодлын хувьд өргөн хүрээтэй зүйлийг бодох хэрэгтэй. Тэгэхээр ийм асуудлыг тодорхой нэг хуулиар ч юм уу ер нь хуулиар зохицуулах боломж байна уу үгүй юу гэвэл үгүй л гэж хариулах байх. Энэ хууль бол ерөнхийлөгчийн зүгээс санаачилж байгаа ч тэр ерөнхийдөө монголд байгаа монголын нийгмийн үзэл бодлын эрх чөлөөг хамгаалсан, баталгаажуулсан хууль баймаар байна. Гэхдээ энэ механизм нь юу вэ гэхээр АНУ-ын үндсэн хуулийн 1.1д байдаг хэвлэлийн эрх чөлөөний эсрэг синат хууль гаргахгүй гэдэг энэ зарчим шиг зарчмын хүрээнд мөн чанрын хүрээнд энэ хуулийг гаргавал зүйтэй юм гэж бодож байна. Нөгөөтэйгөөр үзэл бодлын эрх чөлөө энийг бол төрлөх заяамал эрх гэж ярьдаг. Хэн нэгэн хүн хэн нэгэн байгууллага хүнд бэлэглэдэггүй, өгдөггүй, баталгаажуулдаггүй хүнд төрлөх заяамал эрх, эрх чөлөө юм. Энэ утгаараа бодсон ч тэр хэн ямар хүчин зүйл саад хотгор болж байна гэдэг дээр тодорхой хуулийн хэм хэмжээг гаргах ёстой юм. Энд бол мэдээж төр хяналт тавих, цензүрлэх сонирхолтой улс төрийн хүчин тийм сонирхолтой бизнесийн томоохон бүлэглэлүүд, арилжааны болон арилжааны бус хүрээнд хүний эрх, эрх чөлөөнд хяналт тавих, өөрийн эрх ашигт үйлчлүүлэх сонирхолтой. Энэ хууль бол хяналт тавих, хязгаарлалт тавих зүйлийг л хориглоход орших нь зүйтэй юм. Ер нь бид бол монголын нийгэмд үзэл бодлын асуудал бол төөрөлдөж байна гэсэн бодол төрдөг юм. Өөрөөр хэлбэл хүний эрх чөлөөний үндсэн төрлөх заяамал эрх маань тодорхой утгаараа хэн нэгнээс заавал хамгаалагддаг, хэн нэгэн тэрийг өгдөг ийм шинж чанар төрх рүү орох шинжтэй байна. Ер нь үзэл бодол биш Монголчууд бид бүх л юм аа төрд даатгадаг, төрөөр тэтгүүлэх эрмэлзэлтэй болчиж тэр дундаа хэвлэлийн эрх чөлөөг төр хамгаалах ёстой ч гэх юм уу гээд ярих юм бол зөрчилтэй асуудлууд гарч ирэх юм байгаа юмаа. Тэгээд ерөнхийдөө би эрхтэй гэдгээсээ илүүтэйгээр бид тэр эрхийг хянах хязгаарлах цензүрийг хориглох ёстой гэдэг хууль баримт бичгийг гаргах нь хэрэгтэй гэсэн нь миний хэлж байгаа саналын хамгийн гол санаа юм.
25. Д.Батмөнх
Хэвлэлийн эрх зүй гэж эрх зүйн салбар шинжлэх ухаан байдаг. Энэ салбар шинжлэх ухаан бол монголд үүсч хөгжөөгүй байгаа онолын түвшинд, харин практик алхам дээр бол бид 2 том алхам хийсэн.
1. 1992 оны үндсэн хуулиар бол хүний эрх, эрх чөлөө бүлэгтээ энэ тухай анхны алхам дээрээ хэлсэн.
2. Зургаан жилийн дараа 1998 онд хэвлэлийн эрх чөлөөний тухай хууль 4зүйлтэй нэг хуудас хууль гарсан. Энэ хуулиараа бид нар өнөөдрийн яриад байгаа хараат бус, чөлөөт хэвлэлийн асуудлыг эрх зүйн хувьд шийдсэн. Өөрөөр хэлбэл төрийн хэвлэл болох ардын эрх, засгийн газрын мэдээ бусад хэвлэлүүдийг бүгдийг нь хуувийн өмчид шилжүүлсэн. Тэр үеийн хууль өнгөрсөн 12 жилд чөлөөт ардчилсан хэвлэл төлөвшсөн байж байна гэж ярьж байгаа гэхдээ энэ бол тунхаг чанартай байгаа. Тийм учраас өнөөдөр хэвлэлийн эрх чөлөөний тухай хууль дахиж сөхөгдөж байх шиг байна. Бидэнд ямар хууль хэрэгтэй вэ гэхээр хэвлэл мэдээллийн салбарын харилцааг зохицуулах ийм нийтлэг ерөнхий хууль эхлээд хэрэгтэй байгаа. Энэ хуулиа бид нар баталж авч нийгмийн амьдралд хэвлэл мэдээллийн салбарыг зохицуулсаны дараа, дараа нь бусад асуудал руу орно. Түрүүн Наранжаргал судлаач хэлж байна лээ. өөрөөр хэлбэл мэдээлэл олж авах эрх, эрх чөлөө нь тусдаа хууль. Энэ хуулинд мэдээлэл олж авах эрх, эрх чөлөөний тухай хуулийн төсөл нь УИХ-н хуулинд явж байх шиг байна лээ. Тэгэхээр энэнтэй холбогдуулаад одоо энэ яриад байгаа хэвлэлийн эрх чөлөөний тухай хууль маань мэдээллийн тухай хууль гэсэн ерөнхий хууль байх ёстой. Мэдээллийн тухай хуулиар бид юу хэлэх ёстой гэхээр өөрөөр хэлбэл тэр нь хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд маань кумникаст буюу харилцааны хэрэгсэл талруугаа явж байна. Телевизээр шууд утсаар холбогдож иргэдийн санал бодол хэвлэл мэдээллээр их гарч байна тийм учраас хэвлэл мэдээллээсээ харилцааны хэрэгсэл нь ямар ялгаатай юм. Бас редакци гээд агуулга дотроо явж байна. Радио редакцитай байх юм уу. телевиз редакцитай байх юм уу. энэ бол хэвлэл мэдээллийн байгууллага, хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл энэ 2-ын нарийн тодорхойлолт явах ёстой байх. Хэвлэл мэдээллийн бие даасан байдлыг ярихгүй байгаа юм. Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн бие даасан байдал хангаагүй нөхцөлд хараат бус чөлөөт хэвлэл мэдээллийн байдал бол хараат бус байдал тунхагын чанартай байна. Яагаад гэвэл өнөөдөр 12 жил болоход манай том том хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд яаж байна, төлбөртэй нийтлэл эдийн засгийн хувьд бол эрх чөлөөгүй байгаа учраас энэ эрх чөлөөг эдэлж чадахгүй байна хамгийн том одоо олон уншигчидтай сонин хүртэл яаж байна цалингаа хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл бол эдийн засгийн хувьд чадамж маш сул байна та нар мэдэж байгаа маш олон хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл байна тэдний захиалагчдын тоо юу билээ инээдтэй байдаг ш дээ 5000, 3000, 1000, 2000 энэ тэр гээд байж байна шүү дээ зарим том гээд байгаа хэд нь дөнгөж нэг 10000 орчим хүрч байна өөрөөр хэлбэл бүхэл бүтэн нэг редакцитай 50 хүнтэй редакци бол яадаг юм. 6, 7, 8000-аас илүү захиалагчидтай байж, байж амьдрах чадвартай эдийн засгийн хувьд бол чадвартай ийм чадамжгүй бол яах вэ гэхээр улс төрчдийн нөгөө захиалгатай нэвтрүүлэг яах вэ орох нь хүслээрэй орж чадахгүй редакцийн бодлого хэрэгжихгүй ямар нэгэн улс төрийн бүлэглэл ямар нэгэн хүний захиалгаар ямар нэгэн мөнгөтэй асуудал тийм учраас эдийн засгийн бие даасан байдал гэсэн томъёолол гарч ирж байна. Хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл гэдэг нь оюуны бизнес хийдэг үү хийдэг энэ тэгээд ямар учиртай юм.
26. Д.Дашбазар
МУ-ын үндсэн хуулийн 2-р бүлэг хүний эрх чөлөөний 16-р зүйлийн 16-д зааснаар хүний үг хэлэх үзэл бодлоо илэрхийлэх, хэвлэн нийтлэх эрх чөлөөг улам баталгаажуулсан хууль болж байна гэж ойлгосон учраас надад энэ хууль батлагдсанаар юу хэрэгтэй болох бол гэдэг талаар өөрийнхөө бодлоор энд 2 үг хэлье гэж бодсон юм. Монгол улсын үндсэн хуулинд их олон юм ил тод байх ёстой гэж нээлттэй тэндэр гэж ярьж байдаг, өмч хувьчлал гэж ярьж байдаг, тэгээд газрын лицэнз гэж ярьж байна, газар өмчлөл гэж ярьж байна. Нээлттэй байна гэсэн хамгийн далд, хамгийн хаалттай байдаг. 2-рт Иргэний хууль захиргааны хэргийг хянан шийдвэрлэх хууль бас л энд нь аль болох олон түмэнд нээлттэй байлгана гэдэг. Гэтэл хаалттай л юм шиг санагдаад байна. Ийм учраас энэ хууль батлагдаснаар сэтгүүлч, сурвалжлагч нараас ямар эрх зүйн чадамж авч чадах юм бэ. Хэрэгтэн болоогүй тэгсэн мөртлөө газрын тухай би маргаан гаргаад дуудагдаж байна гээд тэгэхээр нь шүүхийн өмнө очихоор чи өмгөөлөгч авах юм уу гэхийн оронд та сэтгүүлчидтэй ирж байна уу гэж асуумаар болгомоор санагдаад байгаа юм. Миний хэлэх гэж байгаа гол зорилго бол энэ юм. Дараа нь хуулийн мэргэжлийн хүмүүс та нар ярьж байна. Ер нь эцэг хуулиа хөндөхгүйгээр энэ хууль хана мөргөнө. Тухайлбал МУ-ын үндсэн хууль, тэгээд бүгдээрээ сурвалжлага хийнэ гээд орно, их хурлын хуулийн ганц ажлын апрат нь байнгын хороод шүү дээ. Сүүлд нь намын бүлэг гээд тэр нь хаалтаа хийж байна гэхээр хэдэн сэтгүүлч нар нь орох уу. Энэнд яагаад орж болдоггүй юм. Энэ юмнуудад өөрчлөлт оруулахгүй бол хичнээн сайхан боллоо гээд ийм байдлаар хад мөргөөд, хууль хэрэгжихгүй байна гэдгийг хэлэх гэсэн юм.
27. С.Наранбаатар
Редакци гэдэг үгнээс эхэлмээр байна. Редакци гэхээр миний бодлоор оносон үг биш гэж бодож байна. Одоогийн хэвлэл мэдээллийн байгууллага бол хуучин зорилт дагавраасаа салж чадаагүй, шинэ зорилтод дасч чадаагүй байгаа үед хуучны ойлголт хэрэглэх нь зохисгүй гэж үзэж байна.
2-рт сая хэллээ мэдээллийн нээлттэй байдал МУ-ын нууцад хамаарах бусад зөвлөл мэдээллэх нэвтрэх эрхтэй гэсэн заалт хэрэгтэй. Намын хурлууд болохгүй юм ярьж байгаа болоод хаалттай болдог байх яагаад сэтгүүлч нар орж болдоггүй юм. Нууцаас бусад асуудал хэлэлцэж байхад сэтгүүлчдэд байнга хаалгаа нээлттэй байлгамаар байна. Энийг хуульчилж өгмөөр байна.
3-рт Эрүүгийн хуулин дээр гүтгэлэг тараасан гэдэг заалт байгаа энэ заалтыг барьж аваад хүссэн сэтгүүлчээ шоронд оруулчих боломж монголд нээлттэй байна. Яагаад гэхээр гурван эх сурвалжаас мэдээллээ бататгах ёстой гэдэг хууль дүрэм байдаг гэхдээ энэ бол бодит байдалд хэзээч хэрэгждэггүй. Жишээлбэл нэг телевизийн сэтгүүлч өдөрт гурван мэдээ бэлтгэдэг гэж үзье тэгэхээр гурван хүнээс ярилцлага авчихаад тэр гурван хүнийхээ хэлсэн зүйлийг бататгахын тулд хэдэн өдөр гүйх үү. Гэтэл тэр мэдээлэл нь тэр өдөртөө гарах байдаг. Тэгэхээр нэг хүн нөгөө хүнээ гүтгээд ярилцлага өгчихдөг тэрийг нь орой гаргачихаар нөгөө сэтгүүлч нь шоронд орох болчихдог. Одоо телевизүүд шуурхай хүмүүс шууд эфирээр утас авдаг болчиж тэгэхээр залгаж байгаа хүн нь нэг хүнийг гүтгээд ярьчлаа гэж бодъё тэгэхээр тэр телевиз нь эрүүгийн хариуцлага хүлээх болдог та нарын зохион байгуулалтаар гүтгэлэг дамжуулсан. Тэгэхээр миний санал бол сэтгүүлчдэд эрүүгийн үүрэг хариуцлага үүсгэхийг хориглоно. Гэсэн санал байна.
28. Б.Боря
Анх удаа энэ танхим байгуулагдаж дээр нь их сонин харагдаж содон байгаа байх. эвэртэй туулай үзсэн юм шиг санагдаасай гэж хүсэх байна. Яагаад гэвэл иргэн хүн анх удаа ийм танхимд ,,,,, би оролцож байгаа юм. Энэ бол гайхамшигтай зүйл та бүхэн үнэхээрийн үг хэлэх эрх чөлөө, хэвлэн нийтлэх эрх чөлөө энэ их мундаг сайхан нэр томъёо, энэ их сайхан одоо үйл ярихад энэ бас нэмэр болох болов уу гэдэг талаас би ярих гэж байгаа юм. яагаад гэвэл миний ярих гол зүйлийн онцлог гэвэл би 76 мандаттай тойрог байсан одоо шинээр мөн сонгуулийн хуулинд 26 мандаттай тойрог бий болсны 24 дүгээр тойргийн иргэн Бадрах овогтой Чингэлтэй дүүргийн 15 дугаар хорооны иргэн байна аа. Энэ иргэн хүнийг өнөөдөр энд оруулж энэ сайхан,,,,,,, ингэж үг хэлүүлнэ ээ гэдэг чинь Ямар юм харуулж байна вэ гэдэг энэ их ойлгомжтой энэ 20 жил болсон энэ Ардчилалын буян ш дээ Тэрний өмнө би бол зөвхөн шашин ярих биш үндэсний асуудлыг ярихгүй явсан байна ш дээ Эрх чөлөө гэдэг тийм ,, энэ тухай та бүхэн сайн мэдэх байх мэдэхээр үл барам надаас илүү мэдэж байгаа байх надаас илүү чадалтай мэргэжилтэй хуульч энэ хуулийн төслийг боловсруулж хийж байгаа ийм сайхан нөхдүүд байна энэ нөхдүүд маань өнөөдөр хэлэлцэж ярьж байгаад энийгээ зөвхөн нээлттэй төдий биш иргэдтэйгээ хамт хамтраад хэлэлцээд ингээд төрийн дээд байгууллагадаа бариад энэ хуулиа батлуулаад гаргадаг нь болсон байна энийг надаар хэлэлтгүй 92 онд тунхаг нь гарсан байсан би бараг тунхаг гэж буруу хэлж байгаа байх 98 онд хууль эрх зүй гээд улам баталгаажаад гарч ирсэн байна. Одоо энэ гарч байгааг оноч мэргэн улсуудаас нэр томъёо өгч мэдэхгүй харин жинхэнэ баталгаажиж байгаа зүйл болов уу гэж ойлгох нээ яагаад гэвэл их зовлон туулж их ч бэрхшээл үзэж их ч аюултай юмыг туулж байсан байх манай хэвлэл мэдээллийнхэн зүгээр л хэвлэл мэдээлэл гэхээр сонин дээр бичсэн, радиогоор баахан бахирчдаг , телевизээр баахан рекламдаад гараад тавьчихдаг зүйл биш байх гэдэг утгаар ярьсан шүү эргээд та бүхэн зөв ойлголтоор бодох байх тэгээд энэ дотор ер нь энэ хуулинд оруулж хэлэхэд иргэдээс ч өөрснөө хүсэл болгон тавьсан зүйл байгаан яагаад гэвэл манай монголд нэг муухай зүйл байдаг Монголын хууль 3-хан хоногийн настай гээд балайтаад байдаг одоо энэнээсээ ангижрах цаг болсон юм уу гэдгийг л дээр нь давхар оруулж хэлэх гээд байгаа юм ш дээ Яагаад гэвэл бид бол их олон намын үзэл санааг хүлээн зөвшөөрчихсөн байгаа бол надаар хэлүүлэлтгүй маш сайн мэдэж байгаа гэтэл аливаа нэгэн намд удирдан давуу эрх эдлэн дангаараа барих асуудлыг ер нь бид хүлээн зөвшөөрөхгүй гэж бид ярих гээд байгаа ш дээ өнөөдөр энийг л авч үзэхэд их тодорхой байх манай энэ хэвлэл мэдээллээс олон хүн сэтгүүлчид орон шоронд орсон шүү яагаад гэвэл ил тод жинхэнэ шударга юмыг хэлээд л явчихаар л байхгүй болдог тэр байтугай энэ дотор сууж байна 3-н шатны шүүхээр баталгаажуулаад эрх мэдлээ авсан хүн л сонгууль гэдэг үг дээр очиход л хачин юм болж байгаа ш дээ ямарч эрх байхгүй ард түмэн сонгоод л байдаг эрхээ эдэлж чадахгүй за ингээд товчхон иймэрхүү л юм хэлье та бүхэн хүлээж авсанд туйлын их баярлалаа хойшид олон байгууллага байгуулагдах байх.
29. Ц.Баттөмөр
Монгол улсын Ерөнхийлөгч гарч ирээд 6 дахь шинэ ажил эхлээд Ардчиллын тухай лекц уншаад тэгээд 9,01-нд лекц уншсан энэ бол одоо түүхэнд маш майхан ганц ерөнхийлөгчийн биш одоо энэ ерөнхийлөгчийн тамгын газар түүний тэр хуулийн залуу их олон сайхан хуульчид орсон энэ бүхэн ийм нөлөөтэй байна. Гэж зориуд дурьдаж хэлье гэж бодсон юм. Нөхдүүд энэ маш их чухал хууль юм. Яагаад авилгал, хүнд суртал, одоо шүүх засаглал энэ талаар ерөнхийлөгч гарч ирээд тэмцэж байхад Ерөнхийлөгчид авилгал ямар хамаатай юм бэ гээд зогсож байгаа засаг байгаа ш дээ ийм хүн манай төрийн удирдлагад байсаар байж байна ш дээ энэ хууль зөөлөн байна. Энийг хатууруулах хэрэгтэй . Би дөнгөж сая авсан гэхдээ би танилцлаа Хэвлэлийн эрх чөлөө бол социолизмаас дор орсон байгаа шүү . Бидэнд сайнаар биш ерөөсөө яагаад гэвэл Архангай аймгийн намын хорооны даргыг намын нэг дарга шүүмжилсэн байхад намын төв хорооноос шалгадаг байсан юм сайныг нь сайн мууг нь муу гэдэг байсан юм социолизмын үед гэхэд өнөөдөр чинь ерөөсөө хэрэг боллоо ш дээ нэг талаараа хэдэн зуун сонинтой болсон маш их хөгжсөн тооны хувьд чанарын хувьд одоо ийм байдалд орчихоод байгаа харин хэвлэлийн эрх чөлөөний хуулийн чинь тайлбар нь дэндүү их байна. Ямар нэгэн хууль чинь авах арга хэмжээтэй энэ хуулийг зөрчвөл тэгнэ гэсэн юмтай байдгийн байгаа биздээ энэ талаар бага байна. Нөгөө талаар сэтгүүлчийн ёс зүйн хууль гэдэг юм гаргаж энэ 2 нэгдэж байж хэвлэлийнхэн сэтгүүлч хөтөлж гүйдэг байхгүй юу . түүнээс биш,,,очиж шүүх прокурор дээр очихгүй шүү дээ энийг бас бодмоор юм. 2,1 дээр монгол улсын бусад хууль дүрэмтэй зохицоно гэсэн нь маш ерөнхий байна. Тэгээд ийм ерөнхий юм чинь сүүлд нь нэг эсэргүүцсэн хүн орж ирэхээр үндсэн хуулийн тэддүгээр ангийн тэд-д байгаа ш дээ наад хуулин дээр чинь байгаа биз дээ наадах чинь үндсэн хууль зөрчиж байна. Гээд л ийм асуудал байг гэхгүй байна. 11-н хоногийн болдогсон бол 7, 14 болгох хэрэгтэй. 21 хонотол чинь бүх юм алга болно ш дээ За энд нэг юм байгаа юм. 6-р зүйл ерөнхийд нь тусгайлсан хэрэгсэл байх ёсгүй энэ үнэн гэтэл 7,1-нд яалаа ноднин Монголын ТВ 4 хоног өдөр шөнөгүй яриад цагдаагийн хэвлэл мэдээллийн дарга нь дэд хурандаа байснаа хурандаа болоод ер нь байдал иймэрхүү байгаа тийм учраас одоо энд 2,3 тэрбум төгрөг аваад тэгээд л ингээд байж байх юм уу ардчилсан намын анхдагчаас 2-3 хүн МАХН-аас жинхэнэ коммунист над шиг 2-3 хүн авчирч тавиад за наадхаа сайн харна шүү гээд л тэгчихээд хуулин дээрээ мэдээллийн хэрэгсэл байхгүй гадаадын хүн ирэхлээр манайд мэдээллийн хэрэгсэл байхгүй наадах чинь олон нийтийнх байхгүй юу гээд л тэр 2 тэрбум төгрөгийг нь хасах хэрэгтэй. МҮТВ-д гомдож байгаа би бол энийг сурвалжлан бичих сэтгүүлч хүн ерөөсөө л тулгамдсан асуудал тэр авилга хээл хахууль, одоо жинхэнэ тулгамдаж байгаа энэ асуудлаар дуу нь их цөөхөн гардаггүй байх ёстой байхгүй юу сүүлд нь энд нэг юм байна. 7,1 мэдээлэл өгөхгүй бол яах юм бэ энэ хуулинд хэрэгтэй юм шиг санагдаж байна мэдээлэл өгдөггүй ш дээ. Тэр зар сурталчилгааны асуудал байна. Зар сурталчилгааг зөвхөн тайлбарлаад байна. Энэ зар сурталчилгаанд бараг тийм зар сурталчилгаа зохимоор байна гэдэг өгүүлбэр оруулж өгмөөр байна. Яагаад Хятад руу ажилчин гаргана аа . . .
30. Г.Батсайхан
Танхимд цугласан хүмүүсийн энэ өдрийн амгаланг ирье. Юуны өмнө энэ иргэдийн танхимыг байгуулж иргэдийн дуу хоолойг сонсох шинэ механизм монголд нэвтрүүлж байгаа Ерөнхийлөгч, түүний ажлын албаны улсууд та бүхэнд талархаж байгаагаа илэрхийлье ээ. За энэ хэвлэлийн эрх чөлөөний тухай хуулийг үзээд 2 зарчим үзэл баримтлал дээр ярья гэж санасан юм. Нэгдүгээрт би хэвлэлийн мэдээлэл хүлээн авагчийн хувьд 2 юм хардгийн
1. Хэвлэл мэдээллийн байгууллагаас мэдээлэл авах гэхэд дандаа хаалттай байдаг. Энд тэнд хөөгдөж туугддаг дандаа хаалганы гадна үлддэг. За ер нь нэг царайчилсан нохой шиг ингэж яваа харагддаг юм. Уг нь бид мэдээлэл өгөх үүрэгтэй баймаар байгаа юм өгдөггүй юм. Ямар нэг юм аргацаагаад л зугтаагаад байдаг. Энийг байлгахгүй нэг заалт оруулж өгмөөр санагдсан
2. Хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл дээр гүтгэж байна доромжилж байна гэж үзэх байх өчнөөн олон гэмт хэргийн шинжтэй мэдээллүүд гардаг тэрний талаар арга хэмжээ авсан юм ерөөсөө байдаггүй . Нэг бол гэмт хэрэг хийсэн хүн шоронд орох ёстой байх, эсвэл хүн гүтгэсэн хүн арга хэмжээ авхуулах ёстой байх энэ 2-г хуульчилж өгөхгүй бол энэ чигээрээ явах байх.
Сүүлдээ хэвлэл мэдээллийг унших боломжгүй үнэн ч ярьж байгаа юм уу худлаа ч ярьж байгаа юм уу? Иргэдэд энэ чинь төөрөгдөл учруулж байна л даа. Хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэлд итгэхээ больж байна. Үнэ цэнэ буурч байна одоо шар сониныг захиалмааргүй санагддаг. Яагаад гэвэл худлаа ч юм уу үнэн ч юм уу мэдэх юм байдаггүй. Энийг зохицуулах зорилгоор хэдэн заалт оруулах хэрэгтэй юм байна.
1. 6,2 дугаар заалт энэ ерөнхий тусгасан байна л даа мэдээлэл өгөх үүрэгтэй юм байна гэж оруулах гэсэн Төрийн байгууллагууд журам гаргаад зохицуулах там байна тийм юм гарч зохицуулагдахгүй л байх л даа нэр заагаад тийм журам гарга л гээгүй л бол гарахгүй юм шиг байна. Энэ дээр шууд шулуухан маягаар ингэж тусгамаар санагдсан. Байгууллага төрийн албан хаагч нар хэвлэл мэдээлэл өгөхөөс татгалзах хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр оруулахгүй байх зохицуулалт хийсэн байхыг хориглох
2. Хамгаалалтын үүрэг гүйцэтгэж байгаа байгууллага хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийг оруулахгүй хорьдоггүй байх энэ талаар гэрээндээ тусгасан байх заалт оруулах
Дээрх 2-г хэрэгжүүлэхгүй байвал хариуцлагын бас нэг заалт оруулах байх хэрэгтэй эдгээрийг биелүүлээгүй байвал тухайн удаа дараагийн албан тушаалтанг ажлаас нь халах, хамгаалалтын албыг татан буулгах удаа дараагийн зүйлд , ийм заалтыг суулгаж өгөхгүй бол бас мэдээлэл авахад хүндрэлтэй байдаг л даа. Мөн төрийн захиргааны байгууллагын веб сайтанд ороход бүх мэдээлэл байж байх ёстой юм. Иргэдэд хэрэгтэй юм уу өөрсдийнхөө муу муухай мэдээллийг тавьдаггүй. Тэгэхээр төрийн захиргааны байгууллагууд веб сайттай байх ба түүнд тавих мэдээллийн бүтэц , төрөл, шинэчилж байх , солих, баяжуулах хугацаа зэргийг засгийн газраас захирамжаар батална гэдэг ч юм уу ийм заалт оруулж өгөх хэрэгтэй. Өөрөөр хэлбэл засгийн газар байгаль орчны веб сайтанд ийм, ийм мэдээлэл байна гэсэн жагсаалтыг нь гаргаад баталчихдаг тэгэхийн бол тэр веб сайтанд материал нь байна бид нар түүнийг олж авахад боломжтой. Төсвийн мөнгөөр маш олон судалгаа хийгддэг тэр судалгаа веб сайтанд тавигддаггүй. Тэрнийг худалддаг хэсэг хүмүүс байна. Хоёр дахь заалт нь үүний эсрэг юм байгаа юм. Төрийн байгууллагын хариуцлагыг дээшлүүлэх талаар өөрөөр хэлбэл эрх чөлөөг хэлбэл эрх чөлөө гэдэг маань сонгодог утгаараа бусдын эрх чөлөөгөөр хязгаарлагддаг эрх чөлөөг эрх чөлөө гээд байгаа ш дээ тэгэхийн тулд хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл хүнийг гүтгэсэн нэр төрийг нь гутаасан , доромжилсон сэтгэл санааны хохирол учруулсан нь шүүхээр тогтоогдсон үед нэг удаа удирдлагыг нь солино 2 удаа давтагдвал хэвлэл мэдээллийг нь хаана гэсэн заалт байх л хэрэгтэй . Энэ арга хэмжээ авахуулсан байгууллагад дахин ийм байгууллагад ажиллахыг нь хориглох хэрэгтэй.
Зар мэдээ хэвлүүлэхдээ илт хууль бус үйлдлүүдийг бас хориглосон байх хэрэгтэй. Энэ заалтууд хуульд тусгагдахгүй л бол хэрэгждэггүй хариуцлагын заалт оруулж ирэхгүй бол бас болдоггүй бас ийм л байдаг л даа.
31. Ө.Баасанхүү
За энэ өдрийн амар амгаланг айлтгая. Энэ нээлттэй хэлэлцүүлэгт урьж оролцуулсанд баярлалаа. Би товчхон хэд хэдэн зүйл хэлье гэж бодож байна.
1. Хэд хэдэн хүний амнаас ийм зүйл сонгогдсоор байна л даа. Сэтгүүлчдэд эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэмээргүй байна. Нотлох баримт нь байгаа бол хүлээгээд суусан ч яахав дээ. Тийм биз. Жишээлбэл надад нотлох баримт нь байгаа бол намайг цагдаа дууд айх юм алга. Харамсалтай нь өнөөдөр эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулиар нотлох баримтыг чинь хэн үнэлдэг вэ гэвэл цагдаа , прокурор, шүүх үнэлнэ. Өмгөөлөгч үнэлэхгүй сэтгүүлч өөрөө үнэлэхгүй. Нотлох баримтаа үнэлэхгүй эрхгүй хүн гэдэг чинь хууль хяналтын байгууллагын талд орж мэтгэлцэх чадваргүй болж байгаан тэгэхээр бусад орны жишигт ямар байдаг вэ гэхээр нотлох баримт байгаа болохоор зоригтойгоор бичдэг. Нотлох баримтаа өөрөө хууль хяналтын байгууллагатай мэтгэлцээд гарч чаддаг. Тийм учраас нотолгоотой юмнаас айх хэрэггүй гэж хэлмээр байна.
2. Дээр консул гэж дурдагдаад байна. Одоо эрүүгийн хэргээс болгоомжлох үүднээсээ дамжин өнгөрөх станц яригдаад байна. Зөвлөлөөр ороод зөвлөлөөсөө ёс зүйн алдаагаа нэг шүүлгэчихээд тэгээд болохгүй бол эрүүгээрээ ч явдагсан уу, захиргаагаараа ч явдагсан уу арга хэмжээ авъя. Энэ нь сайн тал сул тал байна л даа 90 хэдэн онд миний санаж байгаагаар сонины холбооныхон иймэрхүү арга хэмжээ авъя гээд зөвлөл байгуулаад өмгөөлөгч аваад явж байсныг сайн санаж байна. Тэгэхээр энэ дээр асуудал байдаг хэвлэл мэдээлэл маань юу вэ гэвэл өрсөлдөөн шүү дээ хэн түргэн мэдээлэл авна тухайн мэдээллээрээ зах зээлд хоолоо олж иддэг хэн түрүүлж тухайн мэдээллийг авна. Нөгөө зөвлөлөөр орвол өрсөлдөөний чанарт сөргөөр нөлөөлж эхэлнэ шүү дээ. Өөрөөр хэлбэл би нэг мэдээлэл авчихаад нөгөө эсрэг талынхан мэдээллийг унагаахын тулд зөвлөлд өгчихдөг нөгөө зөвлөлөөр шүүгдэж байх хооронд нөгөө мэдээллийн чанар муудчихна. Магадгүй тэгээд ёс зүйгүй гээд гараад ирлээ, магадгүй зөв байнаа чиний зөв байнаа гээд гараад ирэх тэр хугацаа чинь мэдээлэл маань аль хэдийн хурдаараа гүйцэхээ больчихно тэгэхээр ерөөсөө юу вэ гэхээр тухайн сонин өөрөө нэгэнт редакцитай байгаа юм бол тэр тэр редакци маань өөрөө тэр шүүлтүүрийнхээ ажлаа хийгээд явж байх нь ер нь зүйтэй юм болов уу гэж бодож байна. Түүнээс биш өнөөдөр зах зээлийн хуулиар өнөөдөр өрсөлдөж байгаа нөхдүүдийг нийлүүлээд хүчээр гэх нь хаашаа юм орон тооны бус зөвлөл байгуулаад орон тооны бус зөвлөлөөсөө нөгөө нэгнийхээ өрсөлдөгчийнхөө ёс зүйг шүүнэ гэж байхгүй л дээ. Тэгэхээр энэ дээр үүнийг бодолцох ёстой юм болов уу гэж бодож байна.
3. Би бас дахин дурьдаад хэлэхэд өнөөдөр ерөөсөө хэвлэлийн мэдээллийн эрх чөлөөний тухай хууль маань бусад хуулиудтай салшгүй холбоотой байгаа өөрөө хэлэх юм бол ялангуяа эрүүгийн хууль, реклам сурталчилгааны хууль, өөр иргэний хууль ч юмуу гэх мэтчилэн хуулиуд чухал байгаа учраас дээрх хуулиудаа харж байгаад хэвлэлийн хэрэгслийн тухай хууль уу? Хэвлэл мэдээллийн тухай хууль уу? Эсвэл мэдээлэл олгох тухай хууль уу? Энэ бүгдээ маш нарийн гаргаж өгөх шаардлагатай юм болов уу гэж бодож байна. Хэрвээ тэгэхгүй байх юм бол өнөөдөр юуг хамгийн асуудал хандаад байгаа вэ гэхээр хууль гэдэг маань өөрөө хязгаарлалт шүү дээ. Хууль гарч байнаа гэдэг чинь хязгаарлаж байнаа л гэсэн үг ардчилсан нийгэмд юу вэ гэхээр хуулиар заагаагүй л бол бүгдийг хий гэж байгаа шдээ. Тэгэхээр нэгэнт бид хязгаарлалтын буюу цензүүр тавих гэж байгаа бол цензүүр маань өөрөө ямаршуу байх вэ? Ерөнхий байх хэрэгтэй юу эсвэл тодорхой байх хэрэгтэй юу? Тэгэхээр яах аргагүй нөгөө салбар салбарын эрх ашгууд хөндөгдөөд яригдаад байна гэж байгаа шдээ. Жишээлбэл төрийн байгууллагуудын хувьд хамгийн зөв зүйтэй зүйл нь юу вэ гэхээр хэвлэлийн хэрэгсэлтэй төрийн байгууллага байж болохгүй, харин хэвлэлийн албатай төрийн байгууллага байхаас өөр аргагүй яагаад вэ гэвэл мэдээллийг өгөхийн тулд л тэр үйлдэл маань явагдаж байгаа. Анхаарал тавьсан явдалд баярлалаа.
32. Р.Болормаа
Юуны өмнө олон нийтээр хуулийн төслөөр хэлэлцүүлэг хийлгэж байгаад талархаж буйгаа илэрхийлье.
Хуулийн төсөл боловсруулагчид Хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийн төсөл боловсруулах, өргөн мэдүүлэх журмын тухай хууль /2001.11.08/ -ийг баримтлан хийсэн гэдэгт найдаж байна. Таслалыг буруу газар байршуулснаас хүнийг цаазалж эсхүл өршөөж болдог гашуун туршлага бий. Энэ талаар хуульч, эрдэмтэд зохиол бүтээлдээ тусгасан нь бий. Иймд хуулийн төслийг боловсруулахдаа маш нарийн ажиллах шаардлагатай гэж бодож байна. Судлаачийн хувьд дараах хэдэн зүйлийг хэлье гэж бодсон юм. Үүнд:
1. Хуулийн төслийн 3.1.1-д “хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл”, 3.1.6-д “зар сурталчилгаа” гэсэн нэр томъёог тусгасан байна.
Хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийн төсөл боловсруулах, өргөн мэдүүлэх журмын тухай хуулийн 12 дугаар зүйлд Хуулийн төсөлд тавих нийтлэг шаардлагыг заасан. Уг хуулийн 12 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 7 дахь заалтад бусад хуулийн заалтыг давхардуулан заалгүйгээр шаардлагатай бол түүнийг иш татах, энэ тохиолдолд ишлэлийг тодорхой хийж, хуулийн нэр болон хэвлэн нийтэлсэн албан ёсны эх сурвалжийг /албан ёсны эх сурвалж нь МУ-д зөвхөн “Төрийн мэдээлэл” эмхтгэл байна. Р.Б/ бүрэн гүйцэд заасан байх” шаардлага хангасан байна хэмээн заасан байдаг.
Дээр дурдсан “хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл”, “зар сурталчилгаа” гэсэн нэр томъёог Зар сурталчилгааны тухай хууль /2002.05.30/-д тодорхойлон заасан бөгөөд Улсын дээд шүүхээс ч энэ нэр томъёог хэрхэн ойлгох талаар тайлбарласан тайлбар гаргасан. УДШ-ийн тайлбарыг хавсралт 1-д тусгав.
Санал: Хуулийн төслийн 3.1.1-д “хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл” гэж Зар сурталчилгааны тухай хуулийн 3.1.1-д заасныг ойлгоно” гэж оруулах. Мөн төслийн 3.1.6-д тусгасан “зар сурталчилгаа” гэснийг Зар сурталчилгааны тухай хуулийн 3.1.1-д заасныг ойлгоно гэж тусгах.
ХЗҮХ дээр ГТХАН-ийн санхүүжилтээр хуулийн давхардал, зөрчил, хийдлийг илрүүлэх 20 гаруй хүнтэй баг ажиллаж байна. Бид ч судалгааны ажил хийхдээ Засгийн газар, УИХ-аас гаргасан шийдвэрийн дагуу ийм маягаар судалгаа хийдэг. Хэрвээ энэхүү хуулийн төслийг ингэж хэлэлцүүлэлгүйгээр баталсан бол дараа нь давхардал, хийдлийг илрүүлж хуульд өөрчлөлт оруулах санал боловсруулах болох байжээ.
2. 3.1.6 гэсэн дугаарлалтыг хоёр удаа хийжээ. “цахим хаяг” гэсэн тодорхойлсон хэсгийн дугаарыг 3.1.7 болгон өөрчлөх.
3. “хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл” гэсний хэрэгсэл гэсэн үгийг хэрэгслэл гэх мэтээр бичсэн байгааг анхаарах.
4. Төслийн 6.1-д “Төрийн байгууллага өөрийн мэдэлд мэдээллийн хэрэгсэлтэй байхыг хориглоно. Зөвхөн дүрэм, журам, түүний төсөл, лавлагаа мэдээлэл хэвлэн нийтлэх зорилгоор тогтмол хэвлэгддэг товхимол, цахим хаягтай байж болно.” хэмээн заасан хэсгийн “товхимол” гэснийг ямар утгаар ойлгох вэ? Улсын Их Хурлын Тамгын газраас “Төрийн мэдээлэл” эмхтгэлийг эрхлэн гаргадаг.
5. Төслийн 8.1-д Хэвлэлийн ёс зүйн өөрийн зохицуулалтын байгууллагыг байгуулж “болно” гэснийг “байгуулна” гэж өөрчлөх. Учир нь энэ нь байгуулах ч юм шиг, үгүй ч юм шиг ойлгогдохоор байна.
6. Төслийн 8.3.3-ын Б-д Хэвлэлийн ёс зүйн өөрийн зохицуулалтын байгууллага нь олон нийтэд нээлттэй ажиллаж хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл, сэтгүүлчийн талаарх гомдлыг хүлээн авч сахилгын арга хэмжээ авахдаа албадан сургалтад хамруулах талаар тусгажээ. Сахилгын арга хэмжээнд ийм арга хэмжээ байх нь зохимжгүй гэж үзэж байна.
7. Төслийн 9.1-д Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн редакц нь өөрийн эрхлэн гаргасан нийтлэлийн өмнө хариуцлага хүлээнэ хэмээн тусгасан байна. Редакц гэдгийг бүхэлд нь хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн ажилтнуудыг хэлж байгаа нь тодорхой бус байна. Хариуцлага хүлээлгэх тохиолдолд хэн нь тухайн нийтлэлийг бичсэн нь тодорхой бус байх боломжтой юм. Энд “Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн редакц” гэснийг “хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн редакцийн удирдлага” гэж өөрчлөх. Төрийн албаны зарчим нь төрийн байгууллагын ажилтан санаатай болон болгоомжгүй үйлдэл хийснээс хэн нэгэнд хохирол учруулсан тохиолдолд төрөөс учирсан хохирлыг арилгах зарчимтай байдгийн нэгэн адил хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн удирдлага ч энэ байдлаар хариуцлага хүлээх нь зүй ёсны хэрэг билээ.
8. Төслийн 9.2-т хариуцлагатай ажилтан байна гэж заасан байна. Үүнээс харахад “хариуцлагагүй ажилтан” гэж бас байж болохоор ойлгогдохоор байгаа тул “хариуцлагатай” гэснийг “хариуцсан” гэж өөрчлөх.
9. Төслийн 9.3-т “энэ хуулийн 9.2 дахь заалт”, 9.5-д “9.4 дэх заалт”, 9.6-д “энэ хуулийн 9.2, 9.4 дэх заалт” гэсэн байна. Хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийн төсөл боловсруулах, өргөн мэдүүлэх журмын тухай хуулийн 17 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт хуулийн төслийг дараах бүтэцтэй байна гэсэн. Үүнд:
17.1.1. хуулийн төслийн гарчиг;
17.1.2. хуулийн төслийн бүтцийн үндсэн нэгж болох зүйл;
17.1.3. зүйлийн доторхи хэсэг
17.1.4. хэсгийн доторхи заалт;
17.1.5. заалтын доторхи дэд заалт; гэсэн дараалалтай байх ёстой. Иймд төслийн 9.3, 9.5, 9.6-д тусгасан “заалт” гэснийг “хэсэг” гэж өөрчлөх.
10. Төслийн 9.4-т “зохиогчийн бүтэн нэр, хаягийг бүртгэж авна” мөн төслийн 11.2-т “Өргөн нэвтрүүлгийн лицензийг Харилцаа холбооны асуудал хариуцсан Засгийн газрын агентлаг олгоно” гэсэн байна. Хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийн төсөл боловсруулах, өргөн мэдүүлэх журмын тухай хуулийн 13.1-д
13.1.1. Үндсэн хууль, бусад хуульд хэрэглэсэн нэр томъёог хэрэглэх;
13.1.2. нэг нэр томъёогоор өөр өөр ойлголтыг илэрхийлэхгүй байх;
13.1.3. нэр томъёог үндсэн болон нийтээр хүлээн зөвшөөрсөн утгаар хэрэглэх;
13.1.4. монгол хэлэнд тохирох үг нь байвал гадаад хэлний нэр томъёо хэрэглэхгүй байх;
13.1.5. үг хэллэгийг монгол хэл бичгийн дүрэмд нийцүүлэн хоёрдмол утгагүй, товч, тодорхой, ойлгоход хялбараар бичих;
13.1.6. хүч оруулсан нэр томъёо хэрэглэхгүй байх; нэр томъёо, хэл зүйн шаардлагыг хангасан байна гэж зохицуулсан байдаг. Үндсэн хууль, Иргэний бүртгэлийн тухай хууль, Зохиогчийн эрх болон түүнд хамаарах эрхийн тухай хуульд ийм нэр томъёо байдаггүй тул “бүтэн” гэсэн үгийг хасах. Мөн төслийн 11.2-т тусгасан “лиценз” гэсэн үг нь монгол хэлний “тусгай зөвшөөрөл” гэсэн үгтэй дүйхээс гадна хуулиудад ийм байдлаар тусгагдсан байдаг тул “лиценз” гэснийг “тусгай зөвшөөрөл” гэж өөрчлөх
11. Төслийн 10.1-д “сэтгүүлчийн мэргэжлийн чанар” гэсэн байна. Үүнийг иргэд, байгууллага тодорхойлох боломжгүй байх. Хэн нэгэн сэтгүүлчийг мэргэжлийн чанар муутай сэтгүүлч гэж мэдүүлснээс сэтгүүлчдийн эрх зөрчигдөх, буруугүй атал сахилгын шийтгэл амсах боломжтой байхаар байна.
12. Төслийн 11.1-д бүртгэх байгууллагыг Хуулийн этгээдийн улсын бүртгэлийн газар гээд 11.2-т лиценз /тусгай зөвшөөрөл/ олгох байгууллагыг Харилцаа холбооны асуудал хариуцсан Засгийн газрын агентлаг байхаар тусгасан байна. Хуулийн этгээдийн бүртгэлийн газар гэсэн нэртэй тул эндээс “улсын” гэсэн үгийн хасах, мөн энэ байгууллага Засгийн газрын агентлаг бөгөөд МУ-ын тэргүүн шадар сайдын эрхлэх асуудлын хүрээнд багтдаг. Үүнээс нэг байгууллагыг тодорхой заагаад нөгөө байгууллагыг Засгийн газрын агентлаг гэж тусгасан байгаа тул 11.1-д “Хуулийн этэгээдийн бүртгэл хариуцсан байгууллага” гэж оруулах саналтай байна.
Санал боловсруулсан: Р.Болормаа
/утас: 93020059, 99074467/
33. Р.Бурмаа
Хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөөний хууль нь хүний эрхийг хангаж өгч байгаа, мэдээлэл авах, үг хэлэх үзэл бодлоо илэрхийлэх, нөгөө талаараа энэ хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөө эдлэхдээ бас бусдын нэр хүндэд халдах гүтгэлэг хийх замаар бас хүний эрхийг зөрчиж болзошгүй учраас хариуцлагын талтай заалтууд нь бол нэмж суух хэрэгтэй юм болов уу? гэж үүн дээр саналаа хэлье.
Санал
Сая 3.1.6 дээр зар сурталчилгаа гэдэг үнэхээр би бас түрүүний хэлсэн хүнтэй санал нэг байна. Зар сурталчилгааны хуулиар явах байх харин энэ хуулин дээр төлбөртэй ба төлбөргүй гэдгийг ялгаж өгмөөр байгаа юм. Ялангуяа энэ төлбөртэй нийтлүүлж байгаа тохиолдолд төлбөртэй бөгөөд хэн үүнийг нийтлүүлж байна вэ? гэдгийг эзнийх нь хаягийг тавьдаг байх хэрэгтэй байгаа юм. Ялангуяа энэ сонгуулийн үеэр их ажиглагддаг сонгуулийн үеэр нэр дэвшигчдийг гүтгэн доромжилсон нийтлэлүүд их гардаг гэтэл тэр нь өөрөө хэн үүнийг хийвээ гэдэг нь нэр хаяггүй байдаг. Тэгэхээр үүнээс болоод тухайн хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл юмуу сэтгүүлч өөрөө эрүүгийн хуулиар ял авч болзошгүй байдаг. Тэгэхээр би бас хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл болон сэтгүүлчийг энэ байдлаас, энэ бусдын өмнөөс хариуцлага хүлээлгэхгүй байхын тулд хэн, ямар нам, ямар нэр дэвшигч үүнийг хэн гэдэг хүний захиалгатайгаар төлбөртэй нийтлэв ээ гэдгийг нь нэр хаягтай байх энэ шаардлагыг хуулинд оруулж өгвөл чухал байхаа гэж бодож байна. Мөн энэ төрийн байгууллагууд бусад улс төрийн намууд сонгуулийн үеэр энэ нэр дэвшигчид энэ гэрээ хийж сурталчилгаагаа тавиулдаг л даа. Тэгэхээр энэ гэрээ өөрөө нээлттэй ил тод байх шаардлагыг тавьж өгөх нь зүйтэй гэж бодож байна. Тэгэхгүй бол сонгуулийн үеэр сөрөг мэдээлэл гаргахгүй гэж гэрээ хий гэж нэр дэвшигчдийг тулгадаг зарим хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл. Тэгээд гүтгэсэн мэдээлэл явуулсны дараа та сөрөг мэдээлэл явуулахгүй байх төлбөр төлөөгүй учраас таны талаар сөрөг мэдээлэл явсан гэж. Сөрөг гэдэг үгийн ард талд гүтгэлэг, үндэслэлгүй гүтгэлэг явагдаж байдаг. Тэгэхээр энэ байдлаас сэргийлэхийн тулд энэ гэрээтэй холбоотой асуудлууд нээлттэй байх шаардлагыг тавиулмаар байна. Энэ дээр бас түрүүн нэг хүн үг хэлэхдээ хэлж байсан шууд нэвтрүүлгийн үеэр янз бүрийн юм яригддаг тэрнээс болж хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл хариуцлага үүрдэг гэж. Олон улсын жишигт бол шууд нэвтрүүлгийн үеэр гарсан аливаа мэдээллийн төлөө хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл тухайн нэвтрүүлгийг хөтөлж байгаа сурвалжлагч бас хариуцлага хүлээх ёсгүй гэж энэ заалтыг оруулж өгөх нь хэвлэл мэдээллийн болон сэтгүүлчдийн эрх ашгийг хамгаалахад чухал заалт байхаа гэж бодож байна. Нөгөө нэг хариуцлагын асуудлаар бол насанд хүрээгүй хүмүүс хүүхдүүдийн эрхийг хамгаалах үүднээс тодорхой цаг буюу 21 цаг, 22 цаг хүртэлх хугацаанд хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээс хүчирхийлэл, эротик энэ асуудлуудаар ямарваа нэгэн нийтлэл, мэдээлэл кино гаргахгүй байх үүрэг хүлээх ёстой энэ бол олон улсын жишиг. 22 цагаас хойш бол хүүхдээ үзүүлэхгүй байх үүргийг эх эцэг өөрсдөө хариуцдаг байх.
"Иргэний танхим"-ын ажлын алба
