Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн ивээл дор “Хүнсний аюулгүй байдал:Олон улсын туршлага, Монголд хэрэгжүүлэх боломж, арга зам” олон улсын бага хурал өнөөдөр “Иргэний танхим”-д боллоо. Уг хурлыг Ерөнхийлөгчийн Тамгын газар, Олон улсын санхүүгийн корпораци, УИХ-ын Байгаль орчин, хүнс, хөдөө аж ахуйн байнгын хороо, Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газар хамтран зохион байгуулсан юм.
Бага хурлаар хүнсний аюулгүй байдлыг хангах олон улсын туршлага, олон улсын стандартыг Монголд хэрэгжүүлэх арга зам, хүнсний аюулгүй байдлыг хангаж буй өнөөгийн байдал, түүний эрх зүйн орчныг боловсронгуй болгох зэрэг олон асуудлыг хэлэлцэв.
Олон улсын бага хурлыг нээж, Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дарга Д.Баттулга, Дэлхийн банкны суурин төлөөлөгч Корали Гэвэрс, ХХААХҮЯ-ны Хүнсний үйлдвэрлэл, худалдаа, үйлчилгээний бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газрын дарга Ч.Энх-Амгалан нар үг хэллээ.
Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дарга Д.Баттулга хэлэхдээ “Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн ивээл дор зохион байгуулагдаж байгаа Хүнсний аюулгүй байдлын асуудлаарх энэхүү чухал арга хэмжээнд оролцож байгаа та бүхний энэ өдрийн амар амгаланг айлтгая.
Монгол хүний аюулгүй амьдралд анхаарал хандуулж, Монгол Улсад хүнсний аюулгүй байдлыг хангах асуудалд дэмжлэг үзүүлэх, үнэтэй туршлагаа хуваалцахаар зорьж ирсэн Олон улсын санхүүгийн корпорацийн зөвлөхүүд, БНХАУ, Литва Улс, Их Британийн эрхэм анд нөхөддөө гүн талархал илэрхийлж байна.
Хүний нийгэм урагшлан хөгжихийн хэрээр бидний амьдралд олон ахиц дэвшил гарч байгаа ч аюулгүй амьдрах нөхцөлийг хөндсөн, тэр дундаа хүний эрүүл, аюулгүй амьдрахад бэрхшээл учруулсан олон шинэ асуудал бий болж байна. Өнөөдөр аюулгүй байдлыг тусгаар тогтнол, төрийн бүрэн эрхт байдал, нутаг дэвсгэрийн халдашгүй байдлаар хязгаарлан ойлгодог уламжлалт ойлголт өөрчлөгдөж, хүний аюулгүй байдлыг эрхэмлэсэн бодлого, үзэл санаа олон орны аюулгүй байдлын бодлогод тусгалаа олж байна.
Монгол Улс цөөн хүн амтай орон. Монгол хүний эрүүл, аюулгүй амьдрах баталгаа Үндэсний аюулгүй байдлын хамгийн чухал, үндсэн асуудлын нэг байх учиртай. 2010 онд Монгол Улсын Их Хурлаас баталсан Үндэсний аюулгүй байдлын үзэл баримтлалд “Хүний аюулгүй байдал” гэсэн бие даасан бүлэг багтсан төдийгүй энэ үзэл баримтлал бүхэлдээ хүн төвтэй бодлого, иргэн төвтэй нийгмийг төлөвшүүлэх, хүнээ хамгаалах, аюулгүй байдлыг хангахад төр- иргэн хамтарч ажиллах үзэл санаанд суурилсан юм.
Монгол Улсад хүний аюулгүй байдлыг хангах бодлогын нэг тулгуур асуудал нь хүнсний аюулгүй байдал юм. Манай улс 1990 оноос өмнө хаалттай социалист орон байсан нь улс орны хөгжил, ард түмний амьдралд олон сөрөг үр дагавар буй болгосон ч нөгөө талаас байгалиа цэврээр нь хадгалан хамгаалж, хүн амаа дотооддоо үйлдвэрлэсэн байгалийн цэвэр хүнсний бүтээгдэхүүнээр хангаж байсан нь хүнсний бүтээгдэхүүнээс үүдсэн эрсдэлийг бага байлгах нөхцөлийг бүрдүүлж байжээ.
Монгол Улс улс төр, нийгэм эдийн засгийн огцом шилжилтийг эхлүүлснээр өмнө байсан мал эмнэлэг, хорио цээр, хүнсний үйлдвэрлэл, чанарын хяналт, хил, гаалийн хяналт, стандартын гээд олон тогтолцоо өөрчлөгдөж заримыг нь шинээр буй болгох явц удаашралтай явж ирсэн нь өнгөрсөн хорь гаруй жилийн хугацаанд хүнсний аюулгүй байдлын чиглэлээр хүндрэлтэй асуудлууд үүсэх, хуримтлагдах шалтгаан болсон юм. Үүний зэрэгцээ хүн амын дунд ядуурал нэмэгдсэн, гадаад худалдаа либералчлагдсан гээд олон асуудал хүнсний аюулгүй байдлыг хангахад сөрөг нөлөө үзүүлсэн. Би энд хүнсний аюулгүй байдал гэдэгт хүнсний хангамж, эрүүл ахуй, чанар – шимт байдлыг аль алийг нь хамруулан ярьж байгаа юм.
Монгол Улсад сүүлийн жилүүдэд хүн амын дунд хүнсний баталгаагүй байдлаас шалтгаалсан төрөл бүрийн өвчлөл түгээмэл болж буй нь олон улсын жишигт нийцсэн хүнсний хяналтын тогтолцоог нэвтрүүлэхэд онцгой анхаарах цаг болсныг харуулж байна.
Өнөөдрийн хурлаар та бид хүнсний эрүүл ахуй, чанарын баталгааг хангах асуудлыг түлхүү ярилцана. Энэ талаарх олон улсын туршлагыг Монголд нэвтрүүлэх, хүнсний чанар, эрүүл ахуйн асуудлыг шийдвэрлэх хууль эрх зүйн орчныг бүрдүүлэх, төрийн байгууллагууд ямар зохион байгуулалтаар ажиллах, мэргэжлийн байгууллага, хүмүүс, иргэдтэйгээ хэрхэн хамтран ажиллах талаар ярилцана гэж ойлгож байгаа.
Бид олон улсын чанарын стандартуудыг эх орондоо нутагшуулж нэвтрүүлснээр хүн амаа эрүүл хүнсээр хангаад зогсохгүй цэвэр унаган байгаль, хөдөө аж ахуйн арвин нөөц баялагтаа тулгуурлан Монголд үйлдвэрлэгдсэн органик хүнсний бүтээгдэхүүнийг дэлхийн зах зээлд нийлүүлэх боломж, ирээдүйг ойртуулах болно.
Энэ бүх үндэслэлээр Монгол Улсын Ерөнхийлөгч өнөөдрийн хуралд онцгой ач холбогдол өгч, өөрийн ивээл дор зохион байгуулж байгаа гэдгийг онцлон тэмдэглэхэд таатай байна.
Энэ хурлаас гарах нэгдсэн тэмдэглэл, зөвлөмж нь Хүнсний эрүүл ахуйн асуудлаар шинэ хууль гаргахад ихээхэн тус, дэмжлэг болно гэдэгт итгэлтэй байна.
Эцэст нь энэ хурлыг хамтран зохион байгуулахад онцгой хүчин чармайлт гарган ажилласан Олон улсын санхүүгийн корпорацийн Улаанбаатар дахь төслийн ажилтнууд, түүний дотор хатагтай Д.Жигжидмаад онцлон талархал илэрхийлье. Мөн хамтран зохион байгуулагчид, УИХ-ын Хүнс хөдөө аж ахуй, байгаль орчны байнгын хороо, МХЕГ-ын удирдлага, хамт олонд гүн талархлаа илэрхийлье. Хурлын ажиллагаанд амжилт хүсье” гэв.
Бага хурлын Хүнсний аюулгүй байдлын тогтолцоо-Монгол Улсын нөхцөл байдал, олон улсын туршлага гэсэн нэгдүгээр хэлэлцүүлэгт УИХ-ын гишүүн Д.Тэрбишдагва “Хүнсний аюулгүй байдлын өнөөгийн түвшин, хүнсний аюулгүй байдлын хууль тогтоомжийн шаардлага”, ОУСК-ийн бодлого зохицуулалтын болон бизнес хяналтын шинэтгэлийн ахлах зөвлөх Флорентин Бланк “Монгол Улсын хүнсний аюулгүй байдлын тогтолцоо олон улсын хандлагын байр сууринаас”, ОУСК-ийн хүнсний аюулгүй байдлын хууль тогтоомжийн шинэтгэлийн зөвлөх Дональд Макрае “Хүнсний аюулгүй байдлыг нэгдмэл арга барилаар хангах нь: Хууль тогтоомжийн зохицуулалт, хувийн хэвшил, хэрэглэгчид, ул мөрийг мөрдөн тогтоох тогтолцоо”, Хүнсний аюулгүй байдлын тогтолцоог бий болгох туршлага, үүсэх бэрхшээлүүд сэдэвт хоёрдугаар хэлэлцүүлэгт Литва Улсын хүнс болон мал эмнэлгийн үйлчилгээний албаны дэд дарга Зенонас Станэвикиус “Литва улсын хүнсний аюулгүй байдлын хяналт”, Их Британийн Орчны эрүүл ахуйн хүрээлэнгийн гүйцэтгэх захирал Грахам Жүкс “Их Британийн хүнсний аюулгүй байдал ба орчны эрүүл ахуй”, БНХАУ-ын хөтөлбөрийн удирдагч, ахлах судлаач, доктор Кевин Чен “Хятадын хүнсний аюулгүй байдлын зохицуулалтын тогтолцоо: Зохицуулалтын үр нөлөөг нэмэгдүүлэх үндсэн элементүүдийн судалгаа”, Хяналт болон мониторингийн үр дүнтэй тогтолцоог бий болгох нь гэсэн гуравдугаар хэлэлцүүлэгт ХЦЧХА-ны хүнсний аюулгүй байдлын газрын дэд дарга Шион Шанжүн “Хятад улсын хүнсний аюулгүй байдлын хяналт”, МХЕГ-ын дарга Р.Содхүү “Монгол Улс дахь хүнсний аюулгүй байдлын хяналтын шинэтгэл”, Сирби дэх Белградын их сургуулийн профессор, ОУСК-ийн хүнсний аюулгүй байдал, НАССР-ын сургалтын зөвлөх Миомир Никсич “Үлдэгдлийн хяналт болон түүний хүнсний аюулгүй байдал дахь ач холбогдол”, Хүнсний аюулгүй байдлын зохицуулалтын шинэтгэлийг гүнзгийрүүлэх нь сэдэвт дөрөвдүгээр хэлэлцүүлэгт ДЭМБ-ын Монгол дахь суурин төлөөлөгч Виват Рожанапитаякорн “Хүнсний аюулгүй байдлын асуудлаарх Ази-Номхон далайн бүсийн 2011-2015 оны стратеги”, Хүнс комплекс ХХК-ийн гүйцэтгэх захирал Д.Оюунтуяа “Хүнсний аюулгүй байдлын зохицуулалтын шаардлагууд хүнсний бизнес эрхлэгчдэд нөлөөлөх нь” гэсэн илтгэл тус тус тавьж оролцогчдын асуултад хариуллаа.
Хүнсний аюулгүй байдлын тогтолцоонд эн түрүүнд үйлдвэрлэгчид, бодлого зохицуулагчид, хэрэглэгчид багтдаг байна. Хамгийн гол хариуцлагыг үйлдвэрлэгчид, хүнсний бизнес эрхлэгчид үүрдэг бөгөөд бүх оролцогч тал мэдээлэл солилцох нөхцөл бүрдсэн байх ёстой юм байна. Мөн үйлдвэрлэгч, хэрэглэгчдэд системтэй сургалт, зөвлөгөө өгч, хяналтын байгууллагууд эрсдэлд тулгуурласан үйл ажиллагаа явуулдаг олон улсын жишиг тогтжээ. Монгол Улсын мэргэжлийн хяналтын байгууллага 2011 оноос эрсдэлд суурилсан хяналт шалгалтын систем нэвтрүүлж эхэлсэн байна. Харин мэдээллийн сан бүрдээгүй байгаа нь төлөвлөлттэй, зохицуулалттай ажиллахад хүндрэл учруулдаг бололтой. Түүнээс гадна хүнсний аюулгүй байдлын талаарх ХХААХҮЯ, ЭМЯ-ны гаргасан дүрэм журам уялдаа муу, аль аль нь хүнсний аюулгүй байдлыг нэн тэргүүнд тавиагүйг илтгэгчид тэмдэглэж байв. Мэргэжлийн хяналтын байгууллагын нийслэл, дүүрэг, аймаг, орон нутгийн түвшний хяналт шалгалтын уялдааг сайжруулах, лабораторийн хүчин чадал, тоног төхөөрөмжийг шинэчлэх шаардлагатай гэдгийг тэд бас дурдан ярьж байлаа.
Оролцогчид итгэмжлэгдсэн аж ахуйн нэгжид гэрчилгээ, батламжийг хэдэн жилээр өгдөг, хүнсний аюулгүй байдлын тогтолцоонд хэрэглэгчийн оролцоог яаж бий болгодог, монголын хувьд хяналт, бодлого зохицуулалт ямар байвал зохистой, гадаад орнуудад орон нутгийн засаг захиргаа нь хяналтыг бие даан зохицуулдаг, эсвэл манайх шиг босоо тогтолцоотой байдаг, Хятад, Монголын хяналт шалгалтын асуудлаар шинээр байгуулах гэж буй гэрээнд мэдээлэл солилцох асуудлыг тусгасан эсэх, хувийн лабораторийг яаж санхүүжүүлдэг, хяналтын тогтолцоонд их дээд сургуулийн лабораториуд оролцох боломж, импортын хүнсэнд асуудал үүсэхэд экспортлогчтой хэрхэн хохирлыг зохицуулдаг, манай улсад хүнсний хордлогоор жилдээ хичнээн хүн амиа алддаг гэхчлэн олон асуулт асууж, илтгэгчид хариулж байв.
Бага хурлыг Ерөнхийлөгчийн зөвлөх М.Батчимэг удирдан явуулж, УИХ, Ерөнхийлөгчийн Тамгын газар, ҮАБЗ, ЭМЯ, БОАЖЯ, ХХААХҮЯ, МХЕГ зэрэг төрийн болон эрдэм шинжилгээ, судалгааны байгууллагууд, томоохон аж ахуйн нэгжүүдийн төлөөлөл оролцлоо.
