Авлигын эсрэг түншилцгээлээ
Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Тамгын газар, Эрдэс баялаг, эрчим хүчний яам Дэлхийн Эдийн засгийн Форумтай хамтран авлигын эсрэг түншлэл сэдвээр “Иргэний танхим”-д салбар хуралдаан өнөөдөр зохион байгууллаа. Хуралдааныг нээж Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж үг хэлэв.
Ерөнхийлөгч хэлэхдээ “Авлигын асуудал бол анхаарал татсан асуудал. Авлига гэдэг энэ байнга байдаг муу үзэгдэлд төрийн байгууллага, анхаарахгүй байгаа ямар ч иргэн, аж ахуйн нэгж өтрөх магадлалтай. Нэг үгээр хэлбэл халдварт өвчинтэй адил юм. Монголын хувьд зөвхөн манай иргэд санаачилга гаргаж олон улсын хүрээнд дэлхий нийтийн санаачилгуудад нэгдэж орох явдал их чухал. Авлигын эсрэг хөдөлгөөн нь миний ойлгож байгаагаар олон улсын хил хязгааргүй хөдөлгөөн. Өнөөдөр улс орнуудын хоорондын харилцан хамаарал, бизнес хийж байгаа байдал, хөрөнгө оруулалт улс орны хил хязгаараар хязгаарлагдахгүй болжээ. Энэ утгаараа аль нэг орны авлига гэж ярихаасаа илүүтэй авлига гэдэг ерөнхий зүйлийн тухай бүгдээрээ ойлгодог байх нь чухал юм.
Миний бодлоор авлига нь хүн бүхэнд дарамт болдог зүйл. Учир нь авлигад төлсөн мөнгөө тухайн иргэн, тухайн компани эргүүлээд өөрийнхөө үзүүлж байгаа үйлчилгээн дээр нэмж ард иргэдээс авдаг. Тэгэхээр авлигын хамгийн том хохирогч бол жирийн иргэд болж хувираад байгаа юм.
Биднийг сонгож энэ төр засгийг байгуулсан тэр ард иргэдээ хохироож буй хуншгүй, ёс суртахуунгүй муу үйлдэл болж байна. Авлигыг дэмждэг, авлигын хажуугаар дуугүй өнгөрдөг төр засгийн удирдлага байна гэдэг бол ард иргэдийг хохироосон муу үйлдлийг цаагуураа дэмжиж байгаа ийм хэлбэр юм гэж ойлгож болно.
Ер нь “нэр хугарахаар яс хугар” гэж монголын ард түмэн ярьдаг, шударга ёсыг эрхэмлэдэг. Ялангуяа төрийн албан хаагчдын нэр хүнд гэдэг нь асар чухал. Чингис хааны үеэс сургасан байдаг. Төрийн албан хаагч шударга, үлгэр жишээч байх, жирийн ард иргэдээ хайрлаж харьцдаг байхыг сургаж ирсэн. Энэ нь Монголд төрийг барих шинжлэх ухааны тэр ойлголтын үнэт суурь нь мөн. Бид ч тэгэж ойлгодог. Чингис хаан ч гэсэн хоосон газар төрөөгүй. Тэрнээс өмнө олон мянган жилийн төрийн уламжлалт бодлого, харилцаа байсан.
Монголчууд төрөө удирдахдаа хуулийн дагуу удирдаж байсан. Хуулиар төрийн хэрэгт байгаа авлигалыг хамгийн хатуу цээрлүүлдэг байсан. Монголд Чингис хааны үед гарсан Их засаг хуульд авлигатай холбоотой төрийн ёс бус үйлдлийг хатуу шийтгэхээр заасан байдаг. Энэ бүх байдлаас харвал авлига гэдэг үнэхээр монголын нээлттэй байдалтай, биднийг сонгосон ард иргэдийн маань сонголттой зохицохгүй, монголын амжилттай зохицохгүй зүйл байгаа юм.
Авлига гэдэг муу зүйлийн тухай бид зөвхөн улс орондоо ярьдаг биш олон улсад гарч байгаа сайн санал санаачилгуудтай нэгдэх хэрэгтэй. Бидний энэ ярьж байгаа зүйл олон улсын нэгдсэн хөдөлгөөн болох юм. Энд үйл ажиллагаагаа нэгтгэснээр тодорхой хариуцлага хүлээдэг. 2005 онд манай Засгийн газар намайг Ерөнхий сайд байхад Монгол Улсыг авлигын эсрэг НҮБ-ын конвенцид нэгдүүлж байсан. Би Ерөнхийлөгч болж гарч ирээд тэр авлигын эсрэг конвенцид өнөөгийн эрүүгийн хуулийг нийцүүлэх, авлигалтай холбоотой хэргүүдийг нийцүүлж шийдвэрлүүлэхээр хуулийн төсөл боловсруулж, парламентад өргөн барьсан. Тэгээд парламент маань хүлээж аваад жил гаруй болж байна. Би парламентыг жоохон шүүмжилж байгаа. Яагаад гэвэл та нар авлигын эсрэг зүйл дээр яст мэлхийн хурдаар ажиллаж байна гэж. Уг нь энэ дээр бид хурдан морины хурдаар ажиллах хэрэгтэй.
Дэлхийн эдийн засгийн чуулганы авлигын эсрэг түншлэлд нэгдэх явдал нь эргээд бид нарт, хууль тогтоогчдод, шийдвэр гаргаж байгаа хүмүүст дахиад нэг сануулга өгч байгаа. Энэ бол зөвхөн Монголд өрнөж байгаа, авлигын тодорхой сонгогдсон албан тушаалтан, Ерөнхийлөгч ярьдаг сэдэв биш юм байна. Энэ бол дэлхий нийтээр ярьж байгаа сэдэв гэдэг ийм ойлголт өгөх нь их чухал зүйлээ гэж бодож байна.
Нөгөө талаар авлига нь зөвхөн төрийн үйл ажиллагаанд байдаг зүйл биш, энэ нь халдварт өвчинтэй адилхан тэр дархлаа нь сул байгаа бүх аж ахуйн нэгжүүд, бүх байгууллагад халддаг аюултай өвчин. Хувийн аж ахуйн нэгжүүдэд бас байдаг. Энэ санаачилгыг хамгийн их дэмжиж байгаа нь хувийн хэвшил, корпорациуд, магадгүй төрийн өмчтэй компаниуд ч байж болох. Тэгээд тэд эргүүлээд Засгийн газар, төрийг шахаж байгаа. Бид авлигаасаа салж байна. Төр бидний үйл ажиллагаанд дэмжлэг үзүүлээч, төр мөн адилхан авлига, хүнд суртлаасаа салаач ээ гэдгийг хэлж байгаа ийм үйл явц юм.
Нээлттэй орны хувьд бид бүхний баримтладаг гол зарчим бол иргэн байгаа учраас төр байгаа, төр байгаа учраас иргэн байгаа юм биш. Төр гэдэг бол иргэний үргэлжлэл, түүнээс биш эрх ямбаны үргэлжлэл биш, тэр тусмаа авлигал, хүнд суртлын үргэлжлэл биш юм аа гэсэн ийм л ойлголтоор бид ажилдаа ханддаг. Нөгөө талаар манай хувийн хэвшлийнхэн Засгийн газраас ангид ийм том хөдөлгөөнд орж байгаа нь их чухал үйл явц. Би энэ авлигын эсрэг ийм үйл ажиллагаа монголд өрнөж байгаа гэдгийг манай зарим аж ахуйн нэгж сонсоод энд нэгдэж ороход бэлэн байгаагаа илэрхийлсэн гэж дуулсан. Энэ бол их чухал асуудал. Энэ үйл ажиллагаанд нэгдэж орж ирж байгаа аж ахуйн нэгж, тийм удирдлагуудад баяр хүргэмээр байна.
Авлигын эсрэг тэмцэнэ гэдэг бас хүндрэлтэй. Улс төрийн эр зоригийг шаардсан чухал зүйл юм. Улс төрийн удирдагч энийг дэмждэг, Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайд нь тэр хүндрэлтэй байгаа шийдвэрүүдийг гаргаж чаддаг байх ёстой. Авлигатай тэмцэнэ гэдэг нь хүнд шийдвэрүүдийг гаргаж, тэдгээрээ хэрэгжүүлэх хэрэгтэй болдог. Монголын хувьд та бүхэн мэдэж байгаа, коммунист нийгмээр бид 70 жил явсан. Энэ нийгмийн сэтгэхүй маш их хүчтэй байгаа. Дээрээс нь манай хууль, хяналтын байгууллага ерөнхийдөө бүтцийн хувьд тэр дэглэмийн бүтцээсээ бүрэн гарч чадаагүй. Тиймээс манайд авлигатай тэмцэнэ, шударга ёсыг хэрэгжүүлнэ гэдэг нь дахиад гурав дахин хүнд асуудал.
Энэ хөдөлгөөнд нэгдэн орж байгаа та бүхэнд баяр хүргэе. Энэ санаачилгыг монголд авчирч, энд нэгдэхэд оролцож байгаа Дэлхийн эдийн засгийн форумын ажилтнуудад баяр хүргэж байна. Монголын хувьд та бүхэн түншээ гэж ойлгох хэрэгтэй. Ерөнхийлөгч, Ерөнхийлөгчийн Тамгын газар та бүхэнтэй түнш байж дараа дараачийн жилүүдэд өөрсдийн гаргаж буй амжилтынхаа тухай илтгэх болно. Би хувьдаа авлигатай тэмцэх үйл ажиллагаанд шинээр зах зээл рүү орж байгаа, шинээр улс төрийн ардчилал руу орж байгаа улс орнуудын хувьд Монгол Улс загвар орон болж ажиллаасай гэдгийг хүсч байна. Ингээд та бүхний ажилд, энэ хурлын үйл ажиллагаанд амжилт хүсье” гэлээ.
Салбар хуралдаануудаар Дэлхийн эдийн засгийн чуулга уулзалтын “Авлигын эсрэг түншлэл санаачилга”-ыг танилцуулж, “Монгол Улсад авлигын эсрэг тэмцэхэд учирч буй хүндрэл бэрхшээлүүд, ололт амжилт”-ын асуудлаар хэлэлцүүлэг хийсэн юм.
Түүнчлэн “Хариуцлагатай уул уурхайг хөгжүүлэх нь” сэдэвт дугуй ширээний хоёр дахь хэлэлцүүлэг, “Олборлох үйлдвэрлэлийн ил тод байдал” сэдэвт тусгай хуралдаан”-ыг зохион байгууллаа.
Уулзалтын үеэр уул уурхайн эдийн засагт түшиглэсэн Африк, Ази, Латин Америкийн 12 оронд сүүлийн 6 сарын туршид хийсэн судалгааны үр дүнг танилцуулав.
Олон улсын дугуй ширээний хоёр дахь уулзалтад бодлого боловсруулагчид, бизнесийн болон төрийн бус байгууллагуудынхнаас гадна олон улсын нэр хүнд бүхий байгууллагын төлөөлөл оролцож уул уурхайн салбарын ил тод байдал, засаглал, эдийн засгийн интеграц, уул уурхайн салбарын үр нөлөө, гэрээний хэрэгжилт болон мониторинг зэрэг сэдвүүдээр оролцогчидтой санал бодлоо солилцохын зэрэгцээ, судалгааны үр дүнг авч хэлэлцэн, Монгол Улсад хэрэгжүүлэх боломжтой дараагийн алхмуудыг төлөвлөсөн байна.
Авлигын эсрэг түншилцгээлээ
